Ik werd hard met de neus op de feiten gedrukt toen ik mijn AIS naar de knoppen hielp. Deze AIS is te programmeren met mijn laptop via een USB-kabel. Ik had de laptop ook aan zijn adapter gehangen en daar ging het fout. AIS opgeblazen. De boosdoener was de aarding!

Elektra aarden op je boot

Om dit te begrijpen moet je bedenken dat, om spanning te creëren, je twee draden nodig hebt. De spanning is namelijk een verschil tussen twee punten. En dat is precies de crux van aarding.

Tussen de plus en de min van de accu bestaat een spanningsverschil. Maar er is ook een spanningsverschil tussen de plus pool van de accu en de motor, de mast, het vaarwater, etc. En dat zal niet altijd hetzelfde verschil zijn. Dat zou ook best 100V kunnen zijn!

Om er nu voor te zorgen dat dit wèl overal hetzelfde is, maak je een referentiepunt. Een vast punt waar de spanning altijd hetzelfde is. Dit referentiepunt kan het vaarwater zijn. Dit punt is de aarde. Het wordt daarom ook wel het nulpunt genoemd. Het spanningsverschil tussen de plus van de accu en de rest van de wereld zal dan altijd 12V zijn.

Een ongeluk zit in een klein hoekje

Bij mijn AIS ging het verkeerd vanwege het ontbreken van een referentiepunt. De USB-aansluiting was opgeblazen.

De USB-aansluiting heeft ook een plus en min. Alleen in mijn geval was de min van de laptop afkomstig van mijn omvormer, via de laptop voeding. De min van de AIS was verbonden met de min van de accu. Blijkbaar was er een aanzienlijk spanningsverschil tussen die twee min polen. Bij de omvormer bleek de aarde-draad los te liggen.

De minpool van elke aansluiting, inclusief alle geleidende materialen, moeten allemaal hetzelfde spanningsniveau hebben. Is dat niet zo, dan ontstaat er een ongewenst spanningsverschil. In mijn geval gaf mijn laptop geen 5V aan de USB-aansluiting, maar veel meer. De min van de omvormer was niet gelijk aan de min van de accu.

De adapter heeft in mijn geval het probleem veroorzaakt. Terwijl diezelfde adapter het probleem had moeten voorkomen. Het is namelijk voor mij de enige manier om mijn laptop te aarden!

Dus alle geleidende materialen met elkaar verbinden en met het water verbinden. Maar wat zijn dan de geleidende materialen? Dat is alles van metaal of zelfs wat regelmatig nat is! Alles wat maar stroom kan geleiden. Je lichaam valt daar ook onder. Ook het lichaam geleidt stroom. Je stapt uit je auto, met je rubberzolen goed geïsoleerd van de grond. Dat is al genoeg. Stap je nu aan boord, dan kan het vastpakken van de zeereling je al een tik geven.

De route naar het water

Nu is het verbinden van alle geleidende materialen met het water nog niet genoeg. Dit komt omdat de route naar het water voor bijvoorbeeld de zeerailing een heel andere kan zijn dan de route van de navigatie apparatuur naar het water. Het verschil in weerstand van die routes levert wederom een spanningsverschil op. Weinig waarschijnlijk, maar dit kan toch destructief zijn. Kom ik zo op terug.

Het is zaak een centraal aardingspunt te maken en alleen deze te verbinden met het aardpunt. In de meeste gevallen is dit aardpunt het motorhuis. Via de schroefas is deze goed verbonden met het vaarwater. Het is daarom belangrijk om alle geleidende materialen van een aardedraad te voorzien en naar dit ene aardingspunt te brengen.

De omvormer kan hier een vervelende en gevaarlijke jongen zijn. Hij levert namelijk niet de redelijk ongevaarlijke 12V of 24V, maar een dodelijke 230V! Lees daarom de handleiding nauwkeurig en bedenk dat de aarde van de omvormer ook verbonden moet zijn met dit aardingspunt.

Nog even over de kleine spanningsverschillen in aarding

Bij een klein spanningsverschil is er geen enkel gevaar, maar er gaat wel een stroom lopen. En wat blijkt nu? Als er een stroom loopt door een (nat) geleidend materiaal, dan resulteert dit in ernstige corrosie! Er treedt namelijk elektrolyse op, net als in een accu.

Lig je in de buurt van een ander schip, dan zou er bij verschil van aarding een spanningsverschil kunnen bestaan. En dit heeft als resultaat dat er een stroom gaat lopen via het water tussen de twee boten. Deze worden daardoor aangetast.

Er is gelukkig een helpende hand. Want het blijkt dat de zwakste schakel zich opoffert. Zink is een dergelijk materiaal. Vandaar dat je bij de schroefas zo’n zink anode aantreft. Deze zal bij kleine spanningsverschillen zich opofferen en daardoor blijven de andere materialen redelijk ongemoeid.

Bij stalen schepen zie je vaak op meerdere plaatsen anodes gemonteerd. Om zijn werk goed te kunnen doen, moet de anode goed contact met het water hebben. Jaarlijks schoon krabben dus. Ook je RVS aan boord blijft beter door een goede aarding.

En nu die jachthaven

Een gemene situatie kan ontstaan in de jachthaven. Want bij walstroom krijg je ook de aarde aangeleverd. Je wordt dus verbonden met de aarding van de jachthaven en daarmee ook met alle andere schepen. De jachthaven zal de boel wel op orde hebben, maar geldt dat ook voor de omliggende schepen? Is er niet iemand die per ongeluk de plus en de min heeft verwisseld? Of de stekker van de walstroom zelf gemaakt? Dat kan de aarding in de war schoppen van omliggende schepen. In de jachthaven zie je daarom wel dat de anodes in een rap tempo wegrotten!

En tot slot

Bezuinig niet op draaddikte bij het aanbrengen van aardedraden. Een dikke draad levert aanzienlijk minder weerstand op, zeker bij een klein spanningsverschil en uiteenlopende lengtes. De aarding is referentiepunt. Er mogen dus geen verschillen zijn.

Meer lezen over aarding?

Victron heeft een whitepaper geschreven waarin nog meer over aarding is te lezen. Dat artikel lees je hier.