Zittend op het voordek kijk je eindelijk het eindeloze Wad op. Het koste voorbereiding, geld en een hoop doorzettingsvermogen, maar dit heb je toch maar mooi voor elkaar gebokst: alleen met je dierbare boot en bemanning de zee tussen de Nederlandse eilanden getrotseerd om nu te kunnen genieten van een uitgestrekt landschap waar meerdere badplaatsen rustig een puntje aan kunnen zuigen. Een uitzicht, rust en stilte die je probleemloos in een haast meditatieve toestand laten terugdenken aan het afgelopen jaar waarin je door verschillende stress veroorzakende redenen niet tot je zelf hebt kunnen komen. 

Gerammel aan je reling zorgt voor een onderbreking van de overpeinzingen. De jongste van de buren heeft het alweer voor elkaar gekregen om van jullie boot af te struikelen. Helaas een terugkerend geluid in deze, tot de nok toe, gevulde Waddenhaven. De gedachte aan een eenzame plek waarbij je dit uitzicht met die rust kan combineren begint je te bekruipen. Je hebt twee opties: ankeren en droogvallen.

Ankeren

Is een simpele en prachtige manier om drukke havens te vermijden. Hoewel ankeren op getijdenwater niet perse moeilijker hoeft te zijn dan dezelfde actie op stilstaand water, dien je toch met een paar extra uitdagingen rekening te houden: het water beweegt zich zowel verticaal als horizontaal en dit vraagt om wat meer alertheid. 

Verticaal

Hoog en laag water zullen een verschil in waterdiepte veroorzaken wat gevolgen heeft voor de lengte van de ankerketting waarmee je veilig ligt. Een bekende en handige stelregel voor de lengte van de ankerketting is 5 keer de waterdiepte. Ankerend op een plek met 1 meter waterdiepte lig je met 5 meter ketting over het algemeen, met rustig weer, vrij goed. Belangrijk op getijde water is dan te bedenken wanneer je precies bij die ankerplek bent aangekomen. Alles tussen hoogwater en laagwater is relatief veilig; wanneer de waterdiepte afneemt wordt de ankerketting logischerwijs langer. Anker je hier vóór hoogwater, wees je er dan van bewust dat de kettinglengte die je steekt bij aankomst waarschijnlijk niet lang genoeg zal zijn. Bij twijfel is het beter om wat extra ankerketting te steken. Hoe meer de ankerketting en/of loodlijn de kans heeft om door te hangen, hoe minder kracht er op het anker zal komen te staan. De zee moet hier namelijk de boot plus het gewicht van de doorhangende ankerketting zien te verplaatsen. Het anker is hier eigenlijk alleen in gebruik als ‘verankering’ van de ketting op een vast punt.

Horizontaal

Kort door de bocht loopt tijdens de Eb het water richting Noordzee en met de Vloed terug het Wad op. Deze beweging zorgt voor stroming door de geulen waar je misschien wil ankeren. Het is dus van belang om, tijdens het zoeken naar een geschikte ankerplek hier goed rekening mee te houden. Het schip kan namelijk, door de verandering in stroomrichting, rond het anker draaien waardoor deze uitbreekt en het schip gaat krabben. Probeer dus ook tijdens de kentering van het tij zoveel mogelijk aan boord te zijn of zeker te weten dat het anker goed is ingegraven

Handige hulpmiddel bij het bepalen van de stroomrichting is de HP33 getijdeatlas.

Wind

Wanneer de wind en stroom dezelfde kant opstaan vraagt dit meer van het ankergerei. Er zijn hier namelijk twee elementen die je schip een kant op willen duwen. Afhankelijk van de windkracht en windvang van je schip is het verstandig ook hier voor meer ‘doorhang’ van de ankerketting te zorgen. Dit dempt schokken van eventuele golven en zorgt voor een meer zekere ankerpositie.

Als de wind tegen de stroom staat zal het schip hoogstwaarschijnlijk met de neus op de stroom gaan liggen, maar kan door de wind over het anker heen geduwd worden. Opzich hier geen reden tot zorgen maar het is altijd verstandig om het in de gaten te houden. Wanneer de ankerketting slap lijkt te hangen kan je de houdkracht van het anker simpel testen. Doe dit door op de motor even flink achteruit te varen. Zolang het anker blijft houden kan het nog wel wat oncomfortabel worden omdat de ankerketting langs het schip komt te lopen. Vooral bij lichtere ankerlijnen die blijven drijven bestaat er dan de kans dat de lijn in de schroef, om de kiel of rond het roer komt vast te zitten.

Staat de wind dwars op het schip, dan zal de ankerketting waarschijnlijk in de richting van de wind wijzen terwijl het schip weer met de neus in de stroom ligt. 

Droogvallen

Is voor de meeste boten niet perse een goed idee. Mocht het tot je mogelijkheden behoren is het echter een van de mooiste manieren om van de Waddenzee en ander ondiepe vaargebieden te genieten. Bij veel Waddenzee havens is het zelfs mogelijk om tot vlakbij de haven droog te vallen, waardoor je wel de lusten maar niet de lasten ervan ervaart.

Het moedwillig aan de grond zetten van je eigen schip vraagt, zeker de eerste paar keren, best wat van jezelf en de bemanning. Zo is het belangrijk om een geschikte plek te vinden waar je comfortabel kan liggen, dien je de weerberichten goed in de gaten te houden (en met name dan de windvoorspellingen) en wil je natuurlijk zeker weten dat de boot na het hele avontuur ook weer netjes begint te drijven. 

De plek

Waar het eigenlijk allemaal mee begint is de plek. Omdat je, eenmaal vast op de bodem, de komende uren niet meer te verplaatsen bent is het verstandig om dit vooraf goed te onderzoeken. Is het namelijk wel toegestaan om overal droog te vallen? (Tip: de Erecode van de Wadvaarders geeft je een goed inzicht in de Do’s en Don’ts op de Waddenzee).

Ook de staat van de zeebodem is fijn om vooraf al in beeld te hebben. Droogvallen op een harde zandplaat lijkt namelijk de meeste comfortabele keuze, maar is dit niet altijd. Nat zand heeft de eigenschap om nogal hard te zijn. Schepen met een midzwaard of een lange kielbalk komen hier soms scheef te liggen wanneer het water weg is. Met een platbodem heb je dit probleem weer minder maar veel harde zandplaten zijn ook vaak juist te vinden naast diepere geulen waar golven door wind en langs varende (veer)boten voor een oncomfortabele periode kunnen zorgen.

Het weerbericht

Staan de omstandigheden het eigenlijk wel toe om droog te vallen? Het weerbericht is prettig om goed uit je hoofd te weten of snel op te kunnen zoeken. Voor en na het droogvallen lig je vaak nog even voor anker en dit doe je uiteraard het liefste onder een hogerwal. De zandbanken om je heen kunnen hier uitstekend in voorzien, totdat de wind ineens draait. Plotseling lig je op lager wal in de golven te dansen met maar een kleine hoeveelheid water onder het schip. Zeker na het droogvallen is dit een vervelende situatie, omdat er waarschijnlijk nog niet voldoende water is om te verhalen naar een ‘nieuwe’ hogerwal. Breng hiervoor tijdens laagwater het anker met de hand uit richting het diepere water. Wanneer je merkt dat de boot begint te drijven kan je door de ankerketting in te halen, verhalen naar dieper water waar je beschutter ligt.

Hou uiteraard ook goed de veranderende weersituaties in de gaten. Hoog en droog op een zandplaat liggend is geen fijne positie om bijvoorbeeld een onweersbui uit te zitten. Mocht dit je dit toch gebeuren, zorg er dan voor dat de bemanning tijdens de bui aan boord blijft. Een zandplaat bestaat uit veel nat zand wat een uitstekende geleider is.

Getij

Om tijdens het droogvallen maximaal te kunnen ontspannen is het fijn om te weten of je schip uiteindelijk ook weer los komt van de bodem. Hiervoor is een goede getijdetafel van je vaargebied absoluut nodig aan boord. Hierin kan je precies zien hoeveel water er wegloopt en, nog belangrijker: hoeveel het ook weer zal gaan stijgen. Het is mogelijk dat het volgende hoogwater minder water brengt dan hoogwater ervoor, hou hier dus zeker rekening mee als je niet een paar dagen op dezelfde plek wilt doorbrengen. Probeer daarom niet vlak voor of net na hoogwater vast te liggen. Een uur of 3 na hoogwater is over het algemeen een goede richtlijn.

 Ook de weerberichten zijn hier belangrijk om bij te houden. Verschillen in windsterkte en richting kunnen zorgen voor een verhoging of verlaging van de waterstanden op de plek waar je je bevindt. Dit kan er dus voor zorgen dat je óf langer op een plek moet doorbrengen óf dat je eerder begint te drijven.

Tips:

• Gebruik voor het berekenen van de getijden de HP33. Hierin staat (per uur!) de verwachte waterstand.
• Quicktide is heel erg handig tijdens het ankeren en droogvallen. Deze app rekent eigenlijk voor je uit wanneer je over een ondiepte kunt varen en wanneer je vast/los komt tijdens het droogvallen. Ook erg handig om je eigen berekeningen mee te controleren.
• Zorg voor het droogvallen voor een gevulde puts met water. Handig om modderige voeten af te spoelen voor het aan boord stappen.
• De meeste dieptemeters meten goed tot een halve meter water onder de kiel. Daaronder kunnen ze, onder andere door opwolkend zand, geen goede meting maken. Een pikhaak of stok, met daarop gemarkeerd de diepgang van het schip en de verwachte diepte wanneer je vastloopt, is een handige vervanger

Lees ook:

• Vraag het Jan: Opstarten van je boordsystemen
• Vraag het Jan: veiligheid onderweg
• Annelind: Wonen op een zeilboot
• Annelinde: Wel of geen klusboot?