OpenCPN staat voor Open Chart Plotter Navigator. Het is gratis software (‘Open’ duidt op ‘open source’) die je plotter en de kaarten die je daarvoor koopt vervangt. Gewoon downloaden, installeren en gebruiken, zou je denken. Maar het kan wat schavielen. We duiken in de materie.

Wat is open source?

We zijn gewend dat we software moesten kopen maar de laatste decennia is meer en meer gratis software beschikbaar gekomen. Niet gemaakt door bedrijven maar door professionele programmeurs van over de hele wereld die in hun vrije tijd software ontwikkelen omdat ze denken dat het beter kan. Deze open source software heeft op een belangrijk aantal terreinen ‘koop-software’ verdrongen. Vrijwel alle websites gebruiken open source software (WordPress, Linux, Apache en Wikipedia zijn wat voorbeelden) maar er is ook bijvoorbeeld OpenOffice als gratis alternatief voor Microsoft Office. Open source software heeft geen last van beschermende maatregelen van bedrijven (“Als u deze functie wilt dan moet u betalen of de duurdere versie kopen.” of “Dat werkt alleen met onze apparatuur.”).

OpenCPN is open source: gemaakt door zeilers voor zeilers. Dat houdt in dat OpenCPN rijk is aan functies en op sommige gebieden zelfs voorloopt op commerciële aanbieders. Maar Open Source kan ook lastig zijn om te installeren en een goede handleiding heeft niet de hoogste prioriteit bij programmeurs. Telefonische ondersteuning is er niet. Velen geven na veel puzzelen de pijp aan Maarten en kopen een ‘aanzetten en varen’ apparaat. Maar dat hoeft niet zo te zijn, OpenCPN is inmiddels makkelijk te gebruiken, er is een Nederlandstalige handleiding en er is zelfs een ‘aanzetten en varen’ optie voorhanden.

Werkt OpenCPN op alle computers?

OpenCPN werkt op Apple, Windows en Linux computers. Het vergt een middenmoot computer (desktop of tablet); een wat oudere computer is meestal voldoende. OpenCPN kan in meer dan 20 verschillende talen (waaronder Nederlands) worden ingesteld.

Wat kan OpenCPN?

Vraag is eigenlijk: wat kan OpenCPN niet? Zowel raster- als vectorkaarten kunnen worden gebruikt zoals S57, S63, oeSENC, oeRNC, BSB-3, BSB-4, NV-Verlag en CM93. Navigatie, waypoints, routering en positionering (GPS) beheerst OpenCPN. Het koppelt makkelijk met boordapparatuur zoals AIS, kompas, wind, log en diepte. OpenCPN kan routes importeren en exporteren en geeft getij en stroming weer en veel meer.

OpenCPN biedt ook plugins: gratis uitbreidingsmodules. Voorbeelden zijn weerkaarten (Gribs), weer-routering, klimaatkaarten enzovoorts. Zelfs je (Simrad / Garmin)-radar op je scherm weergeven, het verbinden met de (Raymarine) autopilot en het opnemen van de gegevens van de reis is mogelijk. Er is zelfs een digitaal logboek; je kunt het zo gek niet verzinnen. Het installeren van plug-ins was wat lastig maar met de nieuwste versie van OpenCPN (5.2) is het simpelweg een klik.

Echter: rustig beginnen is het devies. Installeren en werkend krijgen is een aardige klus dus het is aan te raden kleine stapjes te nemen.

Waar haal je kaarten?

OpenCPN kan veel kaartformaten aan maar twee daarvan zijn interessant: open source en speciaal voor OpenCPN. Open source is het Open Sea Map (OSM) initiatief, met gratis kaarten die vanuit OpenCPN worden geïnstalleerd. Het zijn rasterkaarten waar diepte op ontbreekt maar die alleszins bruikbaar zijn. Betere kaarten zijn zg. ‘o-charts’ van officiële cartografische bronnen speciaal voor OpenCPN. Ze zijn goedkoop (Nederland, bijvoorbeeld, voor €15,-) en redelijk eenvoudig te kopen en installeren vanuit OpenCPN.

Hoe verhoudt OpenCPN zich tot andere software?

In het kort: OpenCPN werkt op je PC of laptop en niet op jetablet of telefoon. Software zoals Navionics, iNavigator, iNavX enz. werkt op je tablet maar niet op een PC of laptop. De gebruikelijke plotters werken alleen op de plotter maar kunnen vaak worden afgebeeld op je PC en tablet.

Van deze drie opties heeft OpenCPN de rijkste opties maar kent een leercurve, is de tablet-software het makkelijkst te gebruiken maar beperkt in functies en connectiviteit, en is de commerciële plotter redelijk rijk aan functies maar duur.

OpenCPN en je tablet zijn in het zonlicht niet of nauwelijks leesbaar, daar moet je rekening mee houden. Er is een leverancier die de optie biedt een (in het zonlicht perfect leesbare) e-reader te gebruiken met OpenCPN.

Stroom is een aandachtspunt. Commerciële plotters werken met 12 of 24 volt boordstroom en zijn zuinig met stroom maar een laptop of PC heeft een omvormer nodig en verbruikt meer stroom. Tablets verbruiken weinig stroom maar zijn afhankelijk van hun eigen batterij die vaak leeg zijn op het moment dat je ze het hardst nodig hebt. Er is voor OpenCPN een oplossing die op 12 en 24 volt werkt én zuinig is.

Hoe is de handleiding?

Er is een Nederlandse handleiding die door vrijwilligers is gemaakt. Maar het ligt in de aard van het open source-beestje dat de ontwikkelingen snel gaan en de handleidingen vaak achterlopen. De Nederlandse handleiding wordt echter goed bijgehouden en is betrouwbaar.

Waar kan ik OpenCPN krijgen?

OpenCPN heeft een eigen website OpenCPN.org. Daar kunnen de software en plug-ins worden gedownload. De Nederlandstalige handleiding vind je op de website van Nautin.nl. en meer Nederlandse informatie is te vinden op OpenCPN.net. OpenCPN heeft een GPS-module nodig (rond de €60) die vrijwel zeker niet in je PC zit (laat je niet verwarren door PC’s die het wifi-signaal gebruiken voor het bepalen van de locatie. Dat werkt op het water niet).

Het ‘plug & play’ alternatief met OpenCPN is te vinden bij Columbusgoes.Digital. Alles is geïnstalleerd en ingesteld, de Open Seamap kaarten en Nederlandstalige handleiding zitten erop. De GPS-ontvanger zit erbij en het werkt met 12/24 volt boordstroom. Hiermee is ook het gebruik van een e-reader mogelijk.

Kaarten van Open Sea Map download en installeer je vanuit OpenCPN. Kaarten van o-charts zijn te koop bij ocharts.org en installeer je eenvoudig vanuit OpenCPN.

OpenCPN is gratis, dus gewoon proberen en kijken of het wat is!

Disclaimer: Dit artikel is een partnerbijdrage van Columbusgoes.Digital, een commerciële partner van Zeilwereld.