Een nachtje voor anker of aan de steiger op de Markerwadden is leuk, totdat de koelkast ermee ophoudt. Walstroom heb je niet, dus hoe houd je dan je accu’s vol? Een van de meest logische en elegante oplossingen is dan het installeren van één of meerdere zonnepanelen aan boord. Ook handig als je een keer een oversteek maakt, waarbij het fijn is als de gps het blijft doen en je niet naar de sextant hoeft te grijpen.

Dit artikel is gemaakt in samenwerking met SUNBEAMsystem, hét Zweedse kwaliteitsmerk voor flexibele zonnepanelen voor aan boord. We bespreken in dit artikel de mogelijkheden die je hebt met zonnepanelen, maar ook de installatie ervan in een notendop.

Waar plaats ik een zonnepaneel

Misschien heb je er ook al eens over nagedacht om zonnepanelen te plaatsen. Maar waar doe je dat nu het beste? Elke boot is anders en heeft andere plekken aan dek waar een zonnepaneel logisch zou passen. Bij boten die grote reizen maken is het niet ongebruikelijk om een flinke stellage achterop te maken. Handig, maar mooi is het niet. Veel boten hebben vaak wel plek op het garagedak, onder de giek, of op de kajuitopbouw. De flexibele panelen van SUNBEAMsystem kun je belopen, dus je levert niets in op de bruikbaarheid van je dek.

Het hangt natuurlijk helemaal af van je boot, waar je deze panelen kunt plaatsen. Maar je moet wel rekening houden met schaduw. Op een zeilboot is er bijna geen ontkomen aan. De giek, de mast, het grootzeil en de verstaging, het zijn allemaal schaduwveroorzakers.

Lukt het niet om de panelen op het dek of kajuitdak te plaatsen, dan kun je altijd panelen overwegen voor op de buiskap of bimini. Panelen uit de de Carbon-serie van SUNBEAMsystem hebben een speciale koolstof plaat aan de achterkant, waardoor ze geschikt zijn voor op een bimini of buiskap. Daar kun je toch niet staan, dus zo maak je mooi gebruik van de ruimte. Ook geen optie? Dan heb je altijd nog de panelen uit de Fold-serie. Dit zijn opvouwbare panelen die je erbij kunt pakken als het mooi weer is, of als je voor anker ligt. Het grote voordeel hiervan is dat je ze eigenlijk altijd wel op een plekje in de zon kunt zetten.

Hoe installeer je een zonnepaneel

Naast de panelen zelf heb je natuurlijk een laadregelaar nodig. Vroeger waren dat PWM-laadregelaars (Pulse Width Modulation), tegenwoordig zijn het MPPT-laadregelaars (Maximum Power Point Tracking) en die zijn een heel stuk efficiënter. Bij de Moonray MPPT-laadregelaars van SUNBEAMsystem kun je op een schermpje zien wat de aangesloten panelen op dat moment opbrengen en wat het voltage van je accu is op dat moment.

Het installeren is eigenlijk heel eenvoudig. Je plakt de zonnepanelen op het dek of plaatst ze op de buiskap of bimini en leidt de kabels (bij voorkeur) onderdeks naar de laadregelaar. Vanaf de laadregelaar gaan er vervolgens twee kabels naar de accu en that’s it! De laadregelaar leest het voltage van de accu uit om het laadprogramma hierop af te stemmen. Je moet de laadregelaar dus niet aansluiten op een accuscheider of diodebrug, maar rechtstreeks op de accu of accubank.

Let er bij het plaatsen van de panelen wel op dat er geen permanente schaduw op het paneel valt. Dit kan de cellen onherstelbaar beschadigen. Een goed voorbeeld hiervan is een paneel dat geplaatst is ónder de lijnen die van de mast naar de kuip lopen. Het lijkt een mooie plek, maar de panelen leiden hier op den duur flink onder.

Bij plaatsing van meerdere op een zeilboot adviseert SUNBEAMsystem vrijwel altijd om de panelen parallel aan te sluiten. Het grote voordeel hiervan is dat een klein beetje schaduw op een van de panelen niet de opbrengst van alle panelen naar beneden brengt. Op één MPPT-laadregelaar kun je het beste panelen met dezelfde eigenschappen aansluiten. Is er groot verschil tussen lichtinval op verschillende plekken? Gebruik dan per groep met dezelfde lichtinval een eigen laadregelaar voor een zo efficiënt mogelijke installatie. Zo kun je ook per groep op de laadregelaar aflezen wat er aan stroom binnenkomt.

Heeft de installatie van zonnepanelen invloed op de andere laadapparatuur aan boord? Nee. Je kunt bijvoorbeeld de walstroomlader of de dynamo gerust naast de laadregelaar aansluiten op de accu. De laadregelaar van de panelen zal zich zal terug- of afschakelen als de walstroom naar binnen klotst.

Uiteindelijk is elke boot anders en dus ook elke installatie. Als je geen gediplomeerd elektricien bent, is het een goed idee om contact op te nemen met een dealer van SUNBEAMsystem om te kijken naar wat de beste opstelling voor jouw boot zou kunnen zijn.

Hoeveel levert een zonnepaneel op?

Hoeveel panelen heb je nu eigenlijk nodig om je accu’s een beetje op peil te houden? Dat hangt helemaal af van de verbruikers aan boord. In de meeste gevallen zal de koelkast de grootste verbruiker zijn. Daarnaast kan de stuurautomaat er ook wat van en helpen oude hallogeenlampjes ook niet mee. Om te weten wat je nodig hebt, wil je ook weten wat er allemaal uit gaat. Dat kan met accumonitoren, maar ook een ruwe schatting is zo gemaakt. Ga op pad en kijk hoe lang je accu’s meegaan bij normaal gebruik. Stel je hebt een loodaccu staan van 100A. Je kunt die voor de helft leegtrekken dus je hebt 50A tot je beschikking. Als deze accu na twee dagen leeg is, weet je dat je 25 Ampère per dag verbruikt.

De wattages die op de zonnepanelen staan vermeld, zijn piekwattages. Dat wattage kan het paneel in de meest gunstige omstandigheden opwekken. In de Nederlandse zon zal dat eigenlijk nooit lukken. Zeker niet omdat de panelen op je dek vaak plat liggen en niet onder een ideale hoek ten opzichte van de zon.

Om toch een idee te krijgen van de opbrengst kun je het piekwattage keer 4 doen en dan delen door het voltage van het boordsysteem. Bij een 100 Watt paneel betekent dat 400/12= 33,3 Ampère, wat je op een gemiddelde zonnige dag in Nederland binnenharkt. Heel precies is dit niet, maar het geeft een goed idee, bij benadering.

Hoeveel een paneel oplevert hangt af van het formaat van het paneel, maar ook van de kwaliteit van de gebruikte cellen. Je wilt natuurlijk zoveel mogelijk opbrengst per oppervlakte, maar hoe beter de cellen, hoe duurder het paneel. Gelukkig heeft SUNBEAMsystem verschillende series, waardoor er voor elk budget wel een paneel te vinden is.

Uiteindelijk is er niets mooier dan zelfvoorzienend op pad te zijn, ’s Avonds een koud biertje of een rosétje te drinken en zonder nadenken je camera en mobiele telefoon weer op te laden. Zo kun je langer wegblijven en wat vaker ankeren, zonder dat je per se naar een haven moet.

Benieuwd naar de verschillende panelen van SUNBEAMsystem? Kijk dan op hun website: Sunbeamsystem.com

Lees ook:

• Roels tips: Zonnepanelen installeren
• Podcast: Elektrisch varen, iets voor jou?
• De wereld bezien vanuit een LFP-accu