Als je het koud krijgt op het water is het vaak al te laat. Je kunt dan laagjes aan je zeilkleding toevoegen wat je wilt, maar echt warm krijg je het niet meer. Begin je te rillen, dan is de kans groot dat je zeeziek wordt en je plezier in het zeilen is weg! Om dat te voorkomen vertellen wij je hoe je het beste warm kunt blijven in de komende koude maanden.

Warm en droog de winter door:

• Het Drielagensysteem
  • Basislaag
  • Tussenlaag
  • Buitenlaag
• Handschoenen en laarzen
• Muts & Sjaal
• Kruik en warmte-elementen
• Glühwein en chocolademelk

Drie-lagensysteem

In vrijwel alle buitensporten, van wandelen tot skiën, van zeilen tot motorrijden wordt er een drie-lagensysteem geadviseerd om je lichaam optimaal warm te houden. Het is overigens niet zo dat je met dit systeem maar één kledingstuk per laag mag dragen, maar het betreft vooral de functie van de kleding. We duiken daar dieper de materie in. Zo weet je straks niet alleen welke kledingstukken je uit de kast moet halen, maar ook waarom.

1. Basislaag: Transport van vocht

Veel mensen denken dat een thermoshirt en -broek kledingstukken zijn die je per definitie warm houden. Dat is niet honderd procent waar. De voornaamste functie van een thermo-laag is het afvoeren van lichaamsvocht. Vocht geleidt warmte tot wel 25 keer sneller dan lucht, dus als je lijf nat of klam blijft, dan is het lastig om warm te blijven.

Toch is er ook thermokleding met een isolerende functie. Dit zijn thermo’s die vaak een mix zijn van een synthetische stof (polyester) met merinowol. Het voordeel van merinowol is dat het ook nog isoleert als het nat is. Het natuurlijke vettige laagje op de wol maakt het ook nog eens redelijk waterafstotend.

Belangrijk is dat je de thermokleding direct op je huid draagt. Op die manier kan het vocht snel worden afgevoerd naar buiten. Draag er dus geen katoenen hemd onder. Katoen houdt vocht juist vast en dat is precies wat je niet wilt.

Tip 1: Trek niet teveel laagjes aan
Teveel laagjes is ook niet goed. Als je als een Michelin-mannetje gekleed gaat heb je het misschien kort heel warm, maar daarna ga je heel erg zweten en het vocht kan dan niet weg. Bovendien zit er nagenoeg geen lucht tussen de lagen in, waardoor de kleding ook niet optimaal isoleert.

2. Tussenlaag: Isolatie

Alles wat je bovenop je thermokleding draagt, maar onder je buitenste laag, is je zogenoemde ‘midlayer’, de isolerende tussenlaag. Deze laag houdt je warm en voert idealiter het vocht (de damp) af naar de buitenlaag. Zoals gezegd hoeft dit niet per se één laag te zijn, maar kunnen dit ook een paar lagen over elkaar zijn. Meestal bestaat deze tussenlaag uit een lekkere fleecetrui of vest of bijvoorbeeld een ‘skipully’. Ook hier geldt dat katoen niet wenselijk is.

De middenlaag is de laag waar er voor de echte koukleum het meeste te winnen valt. In plaats van een enkele fleecetrui kun je kiezen om eerst een dunne microfleece te dragen, of misschien wel een ‘midlayer’ jas. Zo’n jas hebben veel zeilers al in de kast hangen; een jack met fleece-voering, maar wel met waterdichte buitenkant. De stof van de buitenlaag is vaak niet van een drielaags membraamstof, maar van een tweelaags membraamstof. Ze zijn iets minder waterdicht (vergeleken met een zware zeiljas), maar ademen vaak prima.

Je kunt zo’n jas dus prima onder een zeiljas aandoen voor wat extra isolatie. Maar ook hier geldt: meer laagjes betekent niet meteen warmte. Als je fleece vest en jas te strak op elkaar zitten word je beperkt in je beweging en kan je huid minder goed transpiratie kwijt en isoleert je kleding ook minder goed.

Tip 2: Extra laag na optuigen
Ben je voordekker of zeil je solo en ga je kort na vertrek eerst nog van alles doen op het voordek? Zeilen hijsen en flink aan lieren sleuren? Die inspanning zorgt ervoor dat je het warm krijgt en gaat zweten. Het is een goed idee om dan een paar (boven)lagen achterwege te laten en nadat alles boven staat beneden een extra laag onder je jas aan te doen. Zo voorkom je dat je meteen bezweet begint.

Een spijkerbroek is ook van katoen gemaakt. Spijkerstof is erg stevig, maar isoleert niet heel goed en is vrij zwaar. Een lichte, synthetische outdoorbroek of een broek van Fleece is veel prettiger om onder je zeilpak te dragen. Een stratenmakersbroek kan lekker warm zijn, en heeft meestal ook nog vakken op de knieën om kniebescherming in te plaatsen.

3. Buitenlaag: Bescherming

De buitenlaag is het zeilpak zoals we dat allemaal wel kennen. In 1877 wist Helly Juell Hansen linnen kleding waterdicht te maken met lijnzaadolie en dat was meteen een groot succes. Later kwam het pak dat nog steeds door veel vissers wordt gedragen (en door sommige traditionele zeilers). Inmiddels zijn we gezegend met materialen zoals Gore-Tex. Relatief lichte stoffen die bestaan uit meerdere lagen, die water tegen houden, maar dampen doorlaten. Een ademende stof dus. Bekende merken zoals Musto, Mustang en Henri Lloyd maken gebruik van Gore-Tex, maar andere merken zoals Helly Hansen en Zhik hebben hun eigen stof, die in essentie precies zo werkt als Gore-Tex. Bij Helly is dat Helly Tech, bij Zhik Isotak.

Tip 3: Houd rekening met een reddingsvest
Zeker als je in de kou zeilt, is een reddingsvest van groot belang. Als je te water raakt, ben je al snel onderkoeld met alle nare gevolgen van dien. Met dikkere lagen kleding kan een vest erg strak zitten en dat kan benauwd aanvoelen. Stel je vest na het aankleden opnieuw af op wat je op dat moment aanhebt.

Belangrijk is dat de buitenlaag goed past. Een jas moet niet te wijd zijn, een goede mouwlengte hebben en gewoon lekker zitten. Te korte mouwen betekent kouwe onderarmen en een te wijde jas betekent weinig isolatie. Voor een broek geldt hetzelfde: De ene broek is wat langer of wijder dan de ander. Pas een goed zeilpak dus ook met de lagen eronder die je in koude situaties ook aan zou trekken. Neem je eigen vest mee om te passen, zo weet je dat alles goed zit.

Voor zeilen in de kou is het belangrijk om het juiste pak te kiezen. Een pak waarmee je in de zomer ook in een open bootje over de meren vaart is vaak niet genoeg. Het materiaal is aanzienlijk dunner en lichter en houdt kou minder goed buiten. Zeker als je veel zit ga je dat merken. Een heel dik en stug pak is vaak zwaarder en ademt wellicht iets minder, maar een koude kont is niet prettig. Een licht windjack draag je ook niet als je op expeditie gaat binnen de poolcirkel.

Tip 4: Geef een pak de tijd om te ademen
Heb je het een beetje warm in je pak? Grijp dan niet meteen naar de rits, maar geef je kleding en zeilpak de tijd om z’n werk te doen. Pas als er drukverschillen tussen binnen en buiten ontstaat, zal een pak echt gaan ademen. Rits je meteen alles open, dan ben je meteen de warmte kwijt. Kies eerder voor een laag minder onder je zeilpak, of was je pak als de ademende werking niet meer optimaal is.

Handschoenen en laarzen

De juiste zeilkleding is fijn, maar je handen en voeten moeten ook goed beschermd worden tegen de elementen. Handschoenen van neopreen kunnen prettig zijn, maar als er een ijskoude wind langs een natte handschoen snijdt, dan koelen je handen toch snel af. Veel watersportmerken bieden een handschoen aan die voor de kou geschikt is, maar het blijft een kwestie van smaak. Vissershandschoenen zijn van rubber, maar hebben een heerlijke warme badstof voering. Ze zijn lang en dat betekent dus geen koude polsen of onderarmen en ze zijn volledig waterdicht en hebben uitstekende grip. Ze zijn ook nog eens erg betaalbaar!

In simpele rubberen laarzen krijg je al snel koude voeten. Je kunt het opvangen door hele dikke sokken (geen katoen!) te dragen, maar de kans dat je dan zweetvoeten krijgt is dan ook stukken groter. Rubber in combinatie met neopreen kan dan weer wél prettig zijn. Veel professionele zeilers zweren bij rubberen laarzen, zoals bijvoorbeeld de beroemde Neptune-laars van ‘Le Chameau’, die ook gevoerd is met neopreen.

De sleutel is om een goed passende laars te hebben met een niet al te dunne zool waar de kou makkelijk doorheen trekt. Jalatte’s, visserslaarzen, zijn erg populair in de bruine vloot. Het zijn stevige laarzen met een warme voering. Het nadeel van die laarzen is dat ze erg laag zijn en bij veel bewegen aan boord is het bijna onvermijdelijk dat je zeilbroek van je laars afglijdt.

Muts en sjaal?

Via je hoofd verlies je, net als je handen, veel warmte. Voor mensen die het snel koud hebben is het een goed idee om een goede, warme muts te dragen op zee. Let er wel op dat je met een goedkope, synthetische muts ook snel kunt gaan zweten en dat een Unox-muts misschien niet de beste oplossing is voor comfort op de langere termijn. In veel gevallen is koude oren het vervelendst, en kan een hoofdband met een fleece voering al uitkomst bieden.

Om je nek warm te houden is een fleecesjaal of -colletje een goed idee. Een Dikke gebreide sjaal van wol of een zware katoenensjaal werkt dan weer tegen. Ook bieden verschillende merken van zeil- en outdoorkleding volledige gezichts- en halsbescherming, waarbij als een soort balaklava alleen je ogen zichtbaar zijn. Misschien een optie als je richting het ijs gaat.

Kruik en warmte-elementen

Een oude vertrouwde kruik kan ook wonderen doen als je het erg koud hebt. Tegenwoordig heb je ook elektrische, oplaadbare kruiken en kleine elektrische handwarmers. Deze stop je in je zak en je handen blijven zo lekker warm. Minder handig als je continu aan het trimmen bent, maar voor langere overtochten waarbij je rustig kunt zitten is het een prettig hulpmiddel.

Ook is er kleding te koop waar warmte-elementen in zitten. Deze kledingstukken zijn niet heel goedkoop en het kost uiteraard wel stroom, wat niet bij elke zeiler ruim op voorraad is aan boord.

Glühwein en Chocolademelk

Het kan verleidelijk zijn om onderweg een fles glühwein op te warmen en daarmee ook jezelf. Pas op met alcohol onderweg. Je warmt misschien tijdelijk even op, maar je bloedvaten verwijden zich, waardoor je sneller afkoelt. In de haven met een kachel erbij dus prima, maar voor onderweg is het beter om een pak chocomel in een pannetje te gooien.

Binnenkort op Zeilwereld: Zeilkleding wassen

Kun je nou je zeil jas en broek zomaar wassen? Zo ja op welke temperatuur, welk wasmiddel, hoe vaak en doe je ze nou wel of niet in de droger? We doken voor je in deze materie. Zo begin je straks aan het nieuwe seizoen in een fris pak!

Lees ook:

• Video: Bikkelen in de winter op de NoordzeeWinter
• Een zeilbroek van de Decathlon, is dat wat?
• Zhik Seaboots 900: ruimtelaarzen voor op zee

Disclaimer:
Dit stuk is tot stand gekomen zonder inmenging van watersportmerken of andere commerciële partijen. Zeilwereld is niet betaald voor dit artikel en heeft dit op eigen initatief geschreven.

Omslagfoto: James Blake/Volvo Ocean Race