Voor de afwisseling deze keer eens niet over idyllische heldere, blauwe en tropische baaien, dolfijnen, schildpadden en al het andere moois wat je meemaakt op een verre reis.

Met ons schip Pitou zijn we inmiddels drie jaar op weg. We zijn pas van Aruba naar Colombia gevaren. Op Aruba lagen we door de Covid beperkingen meer dan een jaar. Als je dan weer verder gaat dan begin je voor je gevoel weer helemaal opnieuw. Dus ook weer met vertrek (kers) stress. Wij ervaren dat als best moeilijk maar het lijkt er helaas bij te horen: weer afscheid nemen, weer die grote onvoorspelbare zee op en weer die voorbereidende fase door.

Stress komt voor in vele maten en soorten. Deze keer gaan we in op stress rondom het ‘vertrekken’.

Als  wereldzeiler en psycholoog voel ik (Machiel) me toch wat verplicht om dit onderwerp eens in de schijnwerper te zetten. Iedereen heeft er last van maar echt bespreekbaar lijkt het niet. Je bent immers je droom aan het waarmaken en hoezo stress? Het thuisfront zal hier doorgaans weinig begrip voor kunnen opbrengen. En dat geldt niet alleen voor mensen die voor langere tijd op pad gaan maar voor iedereen die de trossen los gooit en voor het ruime sop kiest. Die onmetelijk grote oceaan en pure blootstelling aan de natuur dwingt veel respect af maar boezemt soms ook angst in…

Ik ging de zee al op toen ik 15 was (1975). Samen met mijn broer op een 24 voets snelle boot van het type Eythene 24. Naar Helgoland was onze eerste grote tocht. Ik kan me nog goed herinneren dat ik al misselijk was voordat we de haven uitvoeren. Dat heeft dus niets met zeeziekte te maken maar puur met vertrekstress. In ben er ook van overtuigd dat zeeziekte voor een deel wordt versterkt door stress.

Ik ga een poging doen om op geheel onwetenschappelijke wijze de verschillende vormen van vertrekstress in beeld te brengen.

Vertrekkers die langere tijd weggaan hebben te maken met een aantal stress­factoren:

• De boot in orde maken en dat valt (bijna) altijd tegen. De kosten hoger dan gedacht en het duurt allemaal veel langer dan verwacht. Dit kan veel druk op de planning leggen. Je wil immers niet in het najaar de Golf van Biskaje oversteken.
• Het weggaan van je woning naar het schip: verhuizen, spullen opslaan, selecteren en spullen wegdoen, huis verkopen of onderhuur. Wij vonden dit een van de grootste stressfactoren.
• Afscheid nemen van al je dierbaren, je kinderen, familie, vrienden, collega’s, werk, buurt…….Gaan we deze mensen niet enorm missen?
• En dan waar het echt om gaat:  willen we dit wel allebei?….wiens droom is dit?……willen de eventueel aanwezige kinderen dit wel? Hebben we genoeg geld? Is de boot wel goed genoeg? Is het wel veilig? De weken voor het echte vertrek neemt dit gevoel sterk toe en dan vraag je je weleens af: waarom doen we dit???

Maar ook vertrekstress bij zeilers, zoals wij, die al weg zijn en na een langere tijd weer op pad willen (of moeten?) :

• Is de boot wel helemaal in orde?
• Ik zie toch een risico in de weersvoorspelling.
• Is het wel het juiste seizoen?
• Kunnen we het nog wel?
• Zijn we niet iets vergeten?
• Onderdelen die maar niet aankomen, erg duur zijn of niet te krijgen zijn.
• Vaklui aan boord voor reparaties die toch niet zo vakkundig blijken.
• We moeten nu weg want anders komen we in de knel met het orkaanseizoen.
• Doe je er wel goed aan om naar Colombia te gaan in verband met de Covid cijfers?

En je medezeilers… vaak heel gezellig en leuk, maar geven soms ook nog meer twijfels, waar doe je goed aan. Indrukwekkend om te horen hoeveel extra cursussen ze hebben gedaan of wat ze wel niet aan boord hebben voor medische noodsituaties. Een medezeiler keek mij eens meewarig aan: hebben jullie niet eens opblaasspalken aan boord…?

Een ding is zeker. Hoe langer je ergens ligt hoe moeilijker het is om weer weg te komen. De cyclus begint telkens weer opnieuw. Het is niet voor niets dat je in vele havens zogenaamde ‘plakkers’ tegenkomt. Dat zijn degenen die misschien geen zin meer hebben in vertrekstress. Ze blijven lekker liggen op die mooie plek waar het zo fijn is, je dat heerlijke bakkertje kent en de beste supermarkt.

De impliciete beslissing om te blijven kan een hoop rust geven: Tja… iedereen transformeert op een dag van vertrekker naar een plakker. Of is thuiskomer een betere benaming? En thuis kan overal zijn.

Je zou bijna denken wat doen we onszelf aan? Waarom blijven we niet lekker thuis? Het meest bijzondere is dat zodra de trossen losgaan we al onze twijfels in ons kielzog achterlaten. Het voelt voor ons altijd weer als een grote opluchting. Ja daar doen we het voor! Vertrek wel met redelijk weer….want anders denk je helemaal “waarom doe ik dit?” En zeeziekte is echt dodelijk voor dit soort gevoelens. Helaas zie je soms vertrekkers die na jaren voorbereiding er de brui aan geven na een paar teleurstellende ervaringen en besluiten dat het zeezeilen toch niet hun ding is. Zeeziekte of een paar keer flinke pech ligt hier vaak te grondslag aan.

Van zeeziekte hebben wij gelukkig geen last van. Naarmate je ouder wordt groei je hier wat overheen is onze ervaring.

Tenslotte een paar persoonlijke ervaringstips om stress zoveel mogelijk te reduceren:

• Als je langere tijd niet gevaren hebt vaar dan nooit uit met veel wind en hoge golven; slechte start ervaringen is niet goed voor het moreel aan boord. Een bekend gezegde luid: een zeiler met tijd heeft altijd de wind mee; rustig kunnen inslingeren is goud waard. Om deze reden doen wij ook nooit mee aan rally’s of zo. We willen altijd zelf kunnen bepalen wanneer we vertrekken. En als we ons er nog niet helemaal klaar voor voelen dan gaan we gewoon een dag of een week later. Laat je nooit dwingen door anderen.
• Houd nooit te strak vast aan planningen; de natuur (en de techniek aan boord) laat zich niet plannen. Voor sterk planmatige ‘in control’ ingestelde mensen kan dit erg moeilijk zijn en weer extra stress veroorzaken. Er zijn zo vaak onvoorziene omstandigheden…
• Laat degene die het meeste angst heeft voor slecht weer de beslissing nemen om wel of niet uit te varen en respecteer dat besluit (kan heel moeilijk zijn voor sommige schippers).
• ‘To do lijsten’ kennen we natuurlijk allemaal maar bedenk dat je onderweg ook nog van alles kunt doen; dus maak ook een lijst met wat er perse moet gebeuren voordat je de haven uitvaart.
• Neem nooit een lawaaiige windgenerator. Wij hadden er ooit een maar die gaf meer stress dan stroom. Dat geluid kroop in je zenuwen en voorspelde een soort onheil. “Oefff veel te harde wind, we gaan nog niet hoor!”, riepen we dan tegen elkaar op de dag van vertrek!
• Soms lijkt het mensen veiliger om samen op te varen met anderen; wij zijn hier geen voorstander van. Er is altijd snelheidsverschil en iemand anders om rekening mee te houden terwijl je al druk genoeg bent met jezelf.
• We zien wel eens zeilers waarbij een deel van de bemanning gewoon het vliegtuig pakt voor een bepaald lastig traject! Waarom ook niet? Houd rekening met onderlinge verschillen.
• Kook vooraf een paar warme maaltijden bij een langere tocht. Die eerste dagen hebben wij in elk geval vaak geen zin om lang in het kombuis te staan en waarom zou je. Dat geeft veel rust.
• Vier elke succesvolle tocht even! Hoe meer successen hoe sterker je wordt als team. En samen zelfvertrouwen opbouwen is het geheim voor ontspannen reizen.

Dus… altijd een feestje? “NEE”. Zouden we nogmaals vertrekken? “JA natuurlijk”. Dat stress gevoel voor je vertrek is er altijd maar je went er aan en denkt: “oh ja het is er weer… ik had er al op gerekend”. We leren er steeds beter mee omgaan en weten dat dat stress moment ook weer snel verdwijnt!

Foto’s: Prive archief Liselotte en Machiel

Volg Pitou op hun wereldreis

Lees hier eerdere verhalen van Pitou

Klik hier voor YouTube filmpjes, blogs en nog veel meer