‘Leuk onderwerp! Heb hier af en toe ook wel een discussie over.’ Dit is de reactie van navigator Jolbert van Dijk wanneer ik hem vraag even te bellen over navigeren zonder apparatuur. We hebben het over sextanten, plotters, passers en linialen met touwtjes. Navigeren zonder digitale apparatuur dus. Kunnen we dit nog wel?

• Dit verhaal verscheen eerder in onze Nazomerspecial. De special helemaal lezen? Klik dan hier!

Eerder schreef ik op Zeilwereld.nl al over mijn avontuur tijdens de Vuurschepen Race, van Nederland naar Engeland. Door een kapotte dynamo, was onze accu niet opgeladen. Al vroeg in de race kwamen we hierdoor zonder elektriciteit te zitten, dus moesten we verder navigeren zonder digitale apparatuur. Ik kreeg een spoedcursus in plotten op de papieren kaart, want ook ik was gewend dat de digitale kaarten altijd beschikbaar waren. Op Facebook werd er al flink gediscussieerd over dit onderwerp naar aanleiding van het artikel.

Ik kan het me goed voorstellen dat je digitaal navigeert,” geeft Jolbert aan. Als nog jonge zeiler is hij opgegroeid met digitale navigatie. Toch heeft hij altijd een papieren kaart bij zich. “Je moet wel kunnen navigeren op papier, vind ik. Het is een back-up. Ik vind ook dat je de skills moet hebben om je boot altijd veilig aan de kant te krijgen.”

Altijd een liniaal en plotter mee

De navigator heeft net The Ocean Race Sprint Cup achter de rug. Hier kwam hij uit voor het Austrian Ocean Racing Team, Powered by Genova. “Ik ben denk ik een van de weinige navigators die nog een gewone papieren kaart meeneemt. Er kan namelijk altijd iets gebeuren onderweg, dan wil je niet alleen aangewezen zijn op je digitale instrumenten. Naast de kaart heb ik een Portland plotter of liniaal met een touwtje mee. Een passer laat ik thuis, die prikt namelijk nog wel eens door je waterdichte tas heen.”

Je moet de skills hebben om je boot altijd veilig aan de kant te krijgen

Jolbert van Dijk

Wie denkt aan ouderwets navigeren, zal ook al snel aan een sextant denken. Een instrument dat niet onbekend is voor de jonge navigator, maar deze heeft hij niet altijd bij zich. “Alleen bij een oceaanoversteek vaak wel. Ik kan over- weg met een sextant, maar daar is dan ook alles mee gezegd. Ik zal niet de beste navigator zijn als het gaat om navigeren op papier. Toch vind ik het hartstikke leuk om te kunnen, het is een soort puzzeltje.”

Digitaal navigeren is de standaard

Als ik Jolbert vertel over mijn oversteek naar Engeland, zoekt hij als eerste oplossing naar de telefoon. “In jullie geval had ik iedereens telefoon gepakt en deze één voor één gebruikt om ieder uur de GPS-locatie te gebruiken voor een positie en deze te plotten op de kaart. Iedereen heeft tenslotte GPS op de telefoon. Digitaal navigeren is tegenwoordig nu eenmaal de standaard. Op papier kunnen navigeren is een back-up, je kunt het dan ook nooit hele- maal weglaten.”

Praktisch

Ben je als zeiler nu nog heel erg afhankelijk van digitale apparatuur? Dan is het zeker slim om eens in de ouderwetse manier van navigeren te duiken. Zo kun je navigeren op basis van punten op het land, zogenoemde bakens. Dit is eenvoudig, als je tenminste land in zicht hebt én je een kaart hebt waar de diepte van het water op is aangegeven. Heb je geen land in zicht, dan kun je navigeren op basis van de zon, maan en sterren.

De meest voorkomende, en makkelijkste, manier van navigeren zonder digitale instrumenten is het navigeren op de kaart. Je positie bepaal je aan de hand van je coördinaten, je snelheid kun je berekenen door je positie op diverse momenten te bepalen en de dan gezeilde mijlen te berekenen. Ook hier moet je wel een up to date kaart aan boord hebben die gevaarlijke punten en dieptes aangeeft.

Naast het aflezen van je coördinaten, het bepalen van je positie op een kaart en het meten van je snelheid, is het ook handig als je enig verstand hebt van meteo. En vaar je op stromend water, wees je er dan van bewust hoe het getij op die betreffende locatie werkt.

Tips
Dat navigeren op papier nooit compleet zal verdwijnen, is te begrijpen. Iedere zeiler zou ook in ieder geval de basis van het navigeren moeten kennen. Enkele tips:

Lees de boeken van Dick Hughes! 
Hij is, wat ze noemen, een oude rot. Hij heeft diverse boeken op zijn naam staan over ouderwets navigeren. Het boek ‘Zelfredzaam Zeemanschap’ is misschien wel de meest populaire. Hierin staan handige tips en tools voor als je elektriciteit uitvalt aan boord. Het boek beantwoordt de hoofdvraag: ‘Hoe kom je veilig thuis?’ De vraag die Jolbert ook al stelde.

Plan je tocht in. 
Bedenk van tevoren op wat voor water je gaat varen en bereid je hierop voor. Jolbert: “Als je alleen op het IJsselmeer vaart en dus niet op stromend water komt, dan hoef je ook niet te weten hoe stroming werkt.”

Een andere tip van Jolbert: “Zorg dat je de nieuwste kaar-ten hebt. 
Zeker als je naar een risicovol gebied gaat, het liefst heb ik zelf een aantal verschillende kaartbronnen. Ik zorg ervoor dat één daarvan in ieder geval de laatste update heeft.”

Lees het boek ‘Kustnavigatie. Klassieke / elektronische navigatie en tochtplanning’, geschreven door Toni Rietveld en Adelbert van Groeningen. Op 30 augustus verschijnt een nieuwe editie.