In drie jaar tijd bouwden ze bij KM Yachtbuilders in Makkum vier expeditieschepen voor high latitude zeilreizen. Ze variëren in afmeting van 66, tot 72, 77 en 78 voet en hebben alle vier een andere ontwerper. We verkennen deze nieuwe trend van extreem zeilen op hoge breedten. Nu bouwen ze de aluminium 77-voeter Pelagic af, één van de vier expeditieschepen, naar een ontwerp van Tony Castro Design. De romp lassen ze op de kop in elkaar. Op vrijdag 1 november 2019 werd deze gekeerd, zodat het schip kan worden afgebouwd. De bedoeling is dat ze dit jaar te water gaat. De eigenaar van deze 77-voeter is de Chileense Nicolás Ibáñez Scott, afkomstig uit een familie die rijk is geworden in de wereld van de supermarkten. Ibáñez is verzot op zeilen, bergbeklimmen en skiën. Hij zeilde onlangs de Fastnet en de Rolex Middle Sea Race met zijn vaste schipper Jordi Griso. Met Pelagic geeft hij kinderen uit minder bedeelde gezinnen de kans kennis te maken met de zeilsport. Het zeilcentrum dat hij heeft opgericht, bevindt zich in Puerto Williams Cabo de Hornos aan het Beagle Kanaal in Zuid-Chili. Pelagic laat tieners ervaren hoe het is om langere reizen met een zeilschip te maken. Skip Novak mag de 77-voeter als derde schip aan zijn vloot toevoegen. Novak begeleidt samen met schipper Jordi Griso de bouw.

Pelagic Expeditions

Skip Novak organiseert al 30 jaar expedities onder de vlag Pelagic Expeditions. Zijn doel is gasten alle facetten te laten meemaken van het varen met kleine(re) schepen in afgelegen gebieden. Het zijn expedities en geen chartertochten. Het verschil tussen die twee is volgens Skip Novak: “When you have to do your own dishes you’re on an expedition, if not, you are chartering.” De eerste Pelagic is 55 voet, Pelagic Australis heeft een lengte van 75 voet. Dit tweede schip is nu 15 jaar in de vaart en alle ervaringen die met de eerste Pelagic zijn opgedaan, heeft Novak hierin verwerkt. Het vaargebied van de expedities bestaat uit Zuid-Chili: Antarctica, South Georgia, Falklandeilanden, Kaap Hoorn en het Beagle Kanaal. Maar ook de noordwestpassage boven Canada en langs Groenland behoort tot de mogelijkheden.

We beperken de technische hulpmiddelen tot een minimum, want alles gaat kapot op deze hoge breedten – Skip Novak

Skip Novak en Jordi Griso kennen de vaargebieden op hun duimpje. Dat is de reden dat de eigenaar hen als vooruitgeschoven posten heeft ingezet om de bouw van de derde Pelagic te begeleiden. “Het schip dat nu wordt gebouwd heeft een vaste kielbox met een beweegbaar centerboard, waardoor we meer ruimte in het interieur hebben,” begint Skip Novak. “Het is uitgerust met twee motoren, twee roeren en twee masten. We beperken de technische hulpmiddelen tot een minimum, want alles gaat kapot op deze hoge breedten. We hebben gekozen voor een tweemaster, omdat daardoor de zeilen makkelijker handmatig zijn te bedienen. We willen geen elektrische lieren aan boord, die doorstaan de weersomstandigheden niet. Het schip is zelfvoorzienend, maar we willen ons niet maanden laten invriezen in het ijs. Dan zouden we nog een paar aanpassingen moeten doen.” Deze derde versie bevat weer verbeteringen dankzij ervaringen met de andere twee schepen. Vooral de vast kiel en het zo simpel mogelijk varen vormen de kern daarvan. “Het is wel een groot schip,” zegt Skip Novak. “Goed voor het doel, maar met kleinere schepen kun je toch dichterbij de ervaring komen. We varen naar schitterende gebieden waarbij onderweg het zeilen van belang is. Kom je bij de kust in de buurt dan gaat het om de natuur op land en om de dieren op land en in het water. Met kleinere schepen kun je dichterbij de kust komen, want die zijn wendbaarder. Met een groot jacht lig je vaak ver weg voor anker en dat maakt de natuurbeleving niet beter.” Het expeditieseizoen loop van september tot juni.

Waarom KM Yachtbuilders?

Jordi Griso vertelt dat de keuze voor KM Yachtbuilders eigenlijk toevallig is ontstaan: “We troffen Eeuwe Kooi en Jildou Huisman op Boot Düsseldorf. Daar toonden ze hun project van de 78-voets NanuQ, een expeditieschip met een romp van 25 millimeter dik aluminium en een versterkte neus om zware ijsgang aan te kunnen. Wat wij wensten, kon KM Yachtbuilders realiseren. Ze hadden al de 66-voeter Qilak opgeleverd, naar een ontwerp van Owen Clarke Design, met NanuQ waren ze bezig en de Bestevaer van 72 voet, Symbiose, stond al gepland. Deze werf is specialist in het bouwen van schepen die afwijken van de standaard en waarmee je de hele wereld over kunt zeilen. Voor ons een zeer goede match.” Met Pelagic kunnen langere expedities worden gemaakt, maar in eerste instantie is het een trainingsschip voor de jeugd. Daar is het interieur op afgestemd. Het is een schip waarmee je vooral mainstream kunt zeilen. Ze zoeken niet de extremen op, ook al is het vaargebied in onze ogen zeer bijzonder. “De laatste grote zeiljachten die we hebben gebouwd zijn allemaal geschikt voor high latitude zeilen,” zegt werfbaas Eeuwe Kooi. “De simpelheid van Pelagic spreekt ook mij erg aan. Je kunt een schip met veel meer middelen uitrusten, maar die moet je eerst aanschaffen en daarna voortdurend onderhouden. Al die extra’s maken een boot wel twee keer zo duur. Dat hebben ze op Pelagic allemaal niet nodig.” De opdrachtgever van deze 77-voeter wil dat zijn schip hem ruimschoots overleeft. “Op een bepaald moment is het interieur op, maar zijn schip moet dan goed genoeg zijn om er nog eens decennia mee te kunnen varen,” zegt Eeuwe Kooi. “Wij moeten de boot dan wel goed bouwen en ervoor zorgen dat je verschillende materialen gescheiden houdt. Zet geen ijzer tegen aluminium aan of lood. Scheidt deze materialen en de levensduur van het schip wordt daardoor enorm verlengd. Dat de eigenaar het schip onderbrengt bij de zeilvloot van Skip Novak, vind ik zeer bijzonder. Het is prachtig dat jongeren in Chili de kans krijgen zeilervaring op te doen op dit mooie schip.”

Waarom varen bij de polen?

Qilak (2018) en NanuQ (2019) zijn al opgeleverd. Qilak heeft de hoge breedten al bereikt en is even terug bij de werf voor aanpassingen op basis van de opgedane ervaringen. “NanuQ is een bijzonder schip,” begint Jildou Huisman. “Dat geldt natuurlijk voor al onze schepen, maar de eigenaar wil met dit schip alleen maar op hoge breedten zeilen. Op de twee ongestaagde koolstofmasten zitten daarom zonnepanelen. De invalshoek van de zon op hoge breedten dicteert dat eigenlijk. Zonnepanelen aan dek hebben daar veel minder rendement. De masten bewegen mee, zodat er onder zeil meer lift ontstaat. Het zeil begint eigenlijk al bij de voorkant van de mast. Dat heeft een (rechtopstaand) vleugelprofiel en doordat de masten meedraaien, creëer je meer lift. Vergelijk het met een vliegtuigvleugel, die bij de start en landing langer wordt gemaakt. Het draaien van de mast zorgt ervoor dat zeil en mast niet haaks op elkaar komen te staan, wat optimaler is voor de voortstuwing.” Tijdens de eerste proefvaart op de Noordzee met flinke golven -het waaide de dagen ervoor windkracht 8- haalde het 80-ton wegende schip ruim 10 knopen snelheid met een windje 6. “Het schip ziet er plomp uit, maar vaart verrassend snel. Wanneer het helemaal is ingericht en wanneer alle brandstof aan boord is, dan weegt het ruim 90 ton. De brandstof (12.000 liter in totaal!) kun je ook nog verplaatsten zoals in ballasttanks, zodat het schip nog minder helt bij stevige wind.” De eigenaar wil niet al te veel in de publiciteit en we mogen dan ook niet aan boord kijken. Wel zien we een glijdend achterdek waar een heuse tender opgeborgen kan worden. De achterklep gaat naar beneden en de aluminium tender vaar je zo het achterdek op. Daarnaast ligt een kano, zodat je ook op handkracht en in alle stilte op gepaste afstand langs imposante ijswanden kunt peddelen. In een van de loodsen ligt Symbiose, een Bestevaer 72. “Dit schip is van een moeder en haar zoon. De romp en het dek zijn klaar, mijn collega’s zijn nu bezig de installatie en het interieur te plaatsen. De moeder wil graag in warme oorden varen, de zoon wordt aangetrokken door de koude gebieden. Dit schip moet dus comfortabel zijn onder alle omstandigheden.”

Polen zijn een nieuwe trend

Ruige oorden trekken steeds meer zeilers. De laatste twintig jaar bezoeken ook steeds kleinere schepen de koude polen. Daarvóór stapten avonturiers aan boord van driemasters om langs pinguïns en ijsberen te zeilen. Nu gaan velen op eigen kiel. “Het is drukker geworden bij de polen,” zegt Skip Novak. “Ik zie nu ook zeilschepen van 12 meter in deze onherbergzame gebieden zeilen. Je hebt wel een boot van staal of aluminium nodig, want ijs is verraderlijk en oersterk. Wanneer je onverwacht met een polyester zeiljacht ingevroren raakt, overleeft je romp de krachten niet.” Eeuwe vult aan: “Polyester gaat echt stuk in het ijs, zelfs al als je een ijsschots raakt. Bovendien zijn polyester schepen vaak in serie gebouwd en niet voorzien van waterdichte schotten. Het customizen van polyester schepen is lastig, er zijn geen mallen voor en werven zijn er niet op ingericht. Die flexibiliteit past niet in hun business model. Wil je toch een speciaal ontworpen polyester schip hebben, dan ben je vaak duurder uit dan bij een werf die ingericht is op custom built zeiljachten.” Jildou Huisman beaamt de interesse voor de polen: “Onze klanten zoeken rust en gaan graag van de gebaande paden af. Ze varen niet ver weg om aan anderen te laten zien dat ze tussen de ijsschotsen en ijsbergen hebben gevaren. Ze willen ontdekken en komen dus het liefst op plekken waar nog niemand is geweest.”

Next level

Eeuwe Kooi: “Wij hebben inmiddels veel ervaring met het bouwen van expeditieschepen. De laatste vier grote jachten zijn stuk voor stuk bijzonder. We merken dat onze expertise ook een nieuw soort klanten aantrekt. De volgende twee schepen -beide zo’n 77 voet lang- die we hoogstwaarschijnlijk mogen gaan bouwen, zijn voor organisaties die ook onderzoek willen doen naar leven in de oceanen. Voorheen kochten ze een motorschip van ongeveer 130 meter, maar dat is groot, log en vervuilend. Deze organisaties stappen over naar kleinere zeilschepen. Daarmee doen ze onderzoek naar plankton, het zijn een soort laboratorium zeiljachten. Voor het geld dat ze kwijt waren aan een 130 meter grote motorboot, kunnen ze vele kleinere zeilschepen aanschaffen. Het voordeel is dat je op veel meer plekken tegelijk onderzoek kunt doen. Aan deze schepen zijn universiteiten verbonden en onderzoekers aan boord van de kleinere zeilschepen nemen planktonmonsters. Ze onderzoeken hoe plankton reageert op allerlei klimatologische veranderingen om te achterhalen of plankton dan nog overleeft. Want, geen plankton, geen leven meer op aarde. Ook mensen zullen het moeilijk krijgen wanneer plankton uitsterft. Plankton is een belangrijke leverancier van zuurstof. Plankton kan slecht tegen opwarming, omdat het dan minder voedingsstoffen opneemt en uiteindelijk uitsterft. Grote temperatuurverschillen tussen de boven- en onderlaag van het water zorgen er ook voor dat water minder goed kan mixen. Juist uit de koelere onderlagen haalt plankton zijn voedingsstoffen. Ik ben zeer vereerd dat wij mogen bijdragen aan dit onderzoek met de bouw van schepen.”

Wij hebben laten zien zeiljachten te kunnen bouwen die ook geschikt zijn voor hoge breedten – Eeuwe Kooi

Expeditieschepen die tegelijk onderzoeksschepen zijn, vormen wellicht de volgende stap voor KM Yachtbuilders. De onderzoeksschepen nemen ook gasten mee, waarmee een deel van het onderzoek wordt betaald. Daarnaast worden steeds meer mensen zich bewust van het belang van een gezonde aarde. De onderzoeksschepen zorgen zo voor een olievlek van duurzaamheid. “Opdrachtgevers voor dergelijke bijzondere schepen komen bij ons, omdat we ervaring hebben in het bouwen ervan. Wij hebben laten zien zeiljachten te kunnen bouwen die ook geschikt zijn voor hoge breedten. Wij bouwen in aluminium, een materiaal dat alleen maar sterker wordt als het kouder wordt. Het risico voor een opdrachtgever is dan ook zeer klein, wanneer ze bij ons een schip laten bouwen. Het zijn sterke schepen en de klant weet dat we geen extra kosten bovenop de vier miljoen rekenen. Daarvoor hebben ze een compleet uitgerust expeditieschip van 77 voet, waarmee je de hele wereld over kunt zeilen en dat jou als eigenaar ruimschoots zal overleven.” De vier expeditieschepen Qilak 66 voet Ontwerp van Owen Clarke Design 2018     NanuQ 78 voet Ontwerp van Dykstra Naval Architecs 2019     Symbiose Bestevaer 72 voet Ontwerp van Dykstra Naval Architects 2020   Pelagic 77 voet Ontwerp van Tony Castro Design 2020  

Foto’s: KM Yachtbuilders