Pitou ligt op de kant op Aruba. Er wordt groot onderhoud gepleegd. Het teakdek gaat eraf, onderwaterschip gestraald en van nieuw verfsysteem voorzien, en bovenwater krijgt de romp een nieuwe laag Pitou groen. Hard werken onder tropische omstandigheden maar ook tijd voor reflectie.

Wij zijn nu 2 jaar onderweg. En deze keer met z’n tweetjes. In 1998-2000 maakte we een tweejarige zeilwereldreis met onze kinderen. Hoe kijken we daarop terug op onze wereldreis met en zonder kinderen? Wat zijn de grote verschillen tussen ’toen’ en ‘nu’.

“Het is jullie droom, niet die van je kinderen“

Toen we met onze kinderen op reis gingen, hadden we van tevoren geen idee hoe het een en ander zou gaan uitpakken. We kregen met name positieve reacties op onze droom die werkelijkheid werd. Maar ook wel een aantal negatieve. Zoals: “Het is jullie droom, maar niet die van je kinderen, je sleept ze er wel in mee!” en “Jeetje wel gevaarlijk hoor een oceaan oversteken, wat nu als ze een blindedarmontsteking krijgen?” Helaas bleven al die leuke en positieve reacties ietsje minder lang hangen dan de negatieve, deze gingen een beetje knagen. Gelukkig konden we dit op een gegeven moment wegzetten en vasthouden aan het positieve. Die negatieve gedachtes hebben we geen ruimte meer gegeven en we zijn gaan genieten van alles wat we tegenkwamen op onze reis. Je kind kan met z’n fietsje immers ook flink op straat vallen nietwaar? We hopen het allemaal niet natuurlijk. En onze kinderen? Die hadden geen idee van wat hun te wachten stond, het korte termijn denken dat ze voorlopig niet naar school hoefden en de geur van een warme heerlijk gebakken appeltaart die we kregen van een vriendin bij ons afscheid, hadden de overhand. Hoe heerlijk onbevangen en simpel.

Op reis met kinderen

In 1998-2000 deden we een uitgebreid rondje Atlantic, met ons eerste schip Lotje Twee. In het kort: we gingen via Spanje en Portugal naar de Canarische eilanden en Kaapverdië; daarna richting Barbados en veel andere Caribische eilanden naar de ABC-eilanden om het orkaanseizoen uit te zitten; van daaruit via Guatemala, Belize, Mexico en USA, we bezochten de Bermuda’s en via de Azoren zeilden we terug naar Nederland. Onze zonen Martijn en Bart Jan waren 8 en 6 jaar bij ons vertrek in 1998. Achteraf zijn we heel blij dat we 2 jaar de tijd genomen hebben. We zagen dat de mensen die één jaar gingen best moesten haasten om weer op tijd terug te zijn. Via de IVIO-wereldschool hebben we de kinderen les gegeven, we kochten lespakketten per groep. Martijn heeft door het één op één onderwijs grote sprongen gemaakt in zijn leesvaardigheden en Bart Jan heeft aan boord leren lezen, rekenen en schrijven. Van 9:00 uur tot 13:00 uur gaven we les, meestal elke werkdag. Machiel gaf Martijn les, groep 5+6, Bart Jan kreeg les van Liselotte, groep 3+4.

We kijken terug op een prachtige tijd met elkaar. Het heeft van ons gezin een ‘hecht team’ gemaakt. Heel vaak hebben we het er nog over, zo ook de kinderen. Ook over onze aarzeling om de wereld helemaal rond te zeilen. We zagen echter op tegen de vele mijlen die je moet maken, voor kinderen best een hele kluif, en ook voor ons. Maar de belangrijkste reden was wel dat we niet veel boten tegenkwamen met kinderen. En we dachten bij onszelf: we kunnen die wereld ook rondzeilen op een later moment als de kinderen groot zijn en op eigen benen staan. Een fijn gevoel om verder van te dromen nietwaar?

Zelf lesgeven, ontdekken en zoeken

Om 2 jaar zelf onderwijs te gaan geven hebben we bij de onderwijsinspecteur toestemming gevraagd en gekregen. Het zelf onderwijs geven hebben we als een grote uitdaging ervaren (we zijn allebei geen leerkracht), het vraagt veel zelfdiscipline. Ook de dubbelrollen leerkracht/ouder of leerling/kind kunnen lastig zijn. Als je een ’temperamentvolle’ (zullen we maar zeggen) leerling hebt in de ochtend, dan is het een uitdaging om in de middag een aardige ouder te zijn. Gelukkig kwam dit niet vaak voor en ervoeren dat humor vaak beter werkt. En vooral ook niet te veel problematiseren. Maar dit alles kan je niet gelijk, het heeft tijd nodig, ook fouten maken hoort daarbij, daar ontkom je niet aan! Machiel was een andere ‘meester’ dan ‘juf’ Liselotte, we hebben een hele andere persoonlijkheid. Gelukkig konden we daar altijd samen over communiceren (als de kids in bed lagen) hoe iets anders aangepakt kan worden bijvoorbeeld. Het onderwijs geeft veel structuur op de dag en je hebt na een drukke werk/school week, met z’n allen het gevoel tijdens een weekeind of vakantie, echt vrij te zijn. Heel erg leuk om te zien hoe ze (en wij) groeien en leren van o.a. het lesmateriaal. In een paar maanden leren lezen of trots zijn dat je een boek ‘uit’ hebt, hoe gaaf is dat!

Veel excursies doen we natuurlijk in het kader van het onderwijs, even lekker van de boot. Bezoeken aan kastelen; musea; bananenplantages; nootmuskaatfabrieken; tropische regenwouden en metropolen zoals Caracas, Miami, New York etc. Kijken via de ogen van onze kinderen is heel inspirerend, ze zijn heel onbevangen en fantasierijk. Op zee gaven we gewoon les, als het écht wild op zee was sloegen we lekker over. Maar als ouder voelden wij ons wel heel verantwoordelijk voor goed onderwijs. Je wilt niet dat je kinderen de dupe worden van jouw droom om te reizen. Op andere boten met kinderen aan boord zagen we wel verschillen. Ik geloof wel dat wij tot de iets meer gedisciplineerde en gestructureerde ouders behoorden. We willen daar echter geen waardeoordeel over uitspreken, het is mooi zoals iedere ouder z’n eigen aanpak en stijl vindt en heeft. Dat is best even zoeken naar een goed evenwicht met elkaar, wat werkt voor iedereen het beste. En elke ouder en/of ieder kind is ook anders, met ieder zijn eigen persoonlijkheid.

Zo’n reis maken als gezin is al een prachtige ervaring en ‘levensles’ op zich. De jongens spelen eindeloos met hun knuffels, hele toneelvoorstellingen krijgen we, alsmede met het ‘natuurlijke’ speelgoed om zich heen. Zoals een stukje zee met stenen afzetten om zeekomkommers en visjes goed te kunnen zien en eten te geven. Gewoon speelgoed, zoals lego bleef dan wel eens weken onaangeraakt.

Wij zijn helaas niet veel (zeilende) gezinnen tegengekomen op onze reis, we denken een handje vol. Boten met kinderen (heel internationaal) zoeken elkaar direct op is onze ervaring en trekken als het kan een tijdje samen op. Wij hebben dat als erg fijn en gezellig ervaren en er vrienden aan overgehouden. De kinderen hadden dan weer eens andere speelmaatjes. Ook het lesgeven deed je wel eens met elkaar, dan hadden andere ouders even vrij en wij een klasje op de boot en omgedraaid. Dat ging soms in het Engels, bootkinderen kunnen zich heel aardig in het Engels redden. Spreekbeurten deelden de jongens met andere (Nederlandse) boten, ook als zij geen kinderen hadden. Dan nodigden wij andere ‘boten’ uit om te komen luisteren. Het leidde vaak tot hilarische momenten en veel lol bij de jongens.

Op Bonaire zijn de jongens een tijdje naar school gegaan omdat we daar langer lagen in verband met het orkaanseizoen. Natuurlijk kwamen we ook boten tegen met nog jongere of oudere kinderen. Voordeel van baby/peuter is dat je de hele begintijd met elkaar kan meemaken. Samen genieten en elkaar afwisselen in het verzorgen van je kind. En je hoeft geen onderwijs te geven. Nadeel is wel de continue zorg, en later hebben jongere kinderen vaak weinig herinneringen aan de reis. Oudere kinderen op wereldreis, met name in de pubertijd, kunnen een flinke uitdaging zijn. De ontbrekende peergroup kan als een groot gemis worden ervaren. Maar het ene kind zal dat anders oppakken dan het andere, persoonlijkheid speelt ook hier een grote rol.

Zelf hebben we hier geen ervaring mee, maar je ziet natuurlijk wel eens wat bij elkaar. Ook scheelt het of je reis een jaar duurt of jaren, allemaal belangrijke afwegingen. Wij hebben toen de afweging gemaakt om niet de wereld rond te gaan, vanwege de weinige kinderen die we tegen kwamen. Wij vonden de basisschool leeftijd een mooi moment en ervaring, ook om daarna weer goed te kunnen integreren in het bestaande systeem op de basisschool. En ze konden vriendjes maken voordat ze naar de middelbare school zouden gaan, was ons idee.

Naast al het genieten en de vele positieve ervaringen zijn er natuurlijk ook minder leuke kanten aan zo’n reis. Een probleem dat iedere keer terugkwam is zeeziekte. Daar hadden onze beide kinderen last van. Dat was niet leuk, we gaven zeeziekte pilletjes maar daar hadden ze een enorme aversie tegen. Ze kregen de pil niet (heel) doorgeslikt en fijn gemaakt was dat natuurlijk heel bitter van smaak. Van alles geprobeerd, ook door de yoghurt en met siroop. Gelukkig ging het na een dag en nacht (goed slapen) steeds beter en kregen ze weer zin om te eten. Daarna was het voorbij en slingerden ze lenig en soepel als apen door de kajuit onder flinke zeegang. Zij hadden nooit blauwe plekken en stootten zichzelf nergens aan. Dat waren wij!

“Ze konden geen tennis bal vangen“

Bij onze terugkomst in Nederland waren de jongens 8 en 10 jaar. Waar liepen ze in achter op school? Kort samengevat: ze liepen eerder voor met vakken als taal, rekenen, schrijven en geschiedenis. En ook aardrijkskunde en topografie was een veel besproken onderdeel van het onderwijs aan boord geweest. Een onderdeel wat minder aandacht had gehad dan andere kinderen was ‘gymmen’. Daar hebben wij helemaal niet aan gedacht, wel hebben ze af en toe beachvolleybal gespeeld met andere (lokale) kinderen en met volwassenen en ze hebben veel gesnorkeld, gezwommen en gehiked. In die vaardigheden liepen ze weer voor op andere kinderen. En we hadden geen tennisbal bij ons, ze konden die volgens de juf niet vangen. Misschien goed om rekening mee te houden als je aanstaande vertrekker bent met kinderen.

Ook iets om bij stil te staan zijn reacties van andere kinderen op onze gemaakte reis. Kinderen van hun leeftijd hebben over het algemeen hele andere ervaringen. Die gaan naar Frankrijk om te kamperen, of ze gaan met de zeilboot naar het Wad, naar Engeland of Scandinavië, ook heel leuk natuurlijk. Maar zeeziekte (ging door onze ziel…) en flinke oversteken, waar je ouders nachtwachten draaien en vele landen en culturen aandoen, dat konden onze jongens nauwelijks of niet delen. Na een spreekbeurt op school kwamen er wel wat vragen, maar echt begrepen werd het niet (volgens de juf). Daarom goed om de verwachtingen vooral laag te houden, kinderen weten niet waar ze naar moeten vragen. Ook kan het als ‘opschepperig’ worden ervaren als je in veel landen bent geweest. Wij hebben dit met ze besproken en gezegd dat ze samen deze mooie ervaringen hebben en het er samen altijd over kunnen hebben vanuit hun eigen perspectief. Dat zal nu misschien anders liggen, kinderen in deze tijd maken ook grote reizen met hun ouders naar verre oorden, veel meer dan 20 jaar geleden. Ook zijn er nu veel meer gezinnen met kinderen die een sabbatical jaar nemen en gaan reizen met hun schip of kamper.

Zonder kinderen en af en toe mét!

Nu 20 jaar later zijn we opnieuw op reis. Nu voor onbepaalde tijd. De kinderen staan op eigen benen. Ze zijn prima terecht gekomen. Na de reis pikten ze het ‘gewone’ leven snel weer op. Kinderen zijn heel flexibel! Wij hadden er iets meer moeite mee.

We ervaren de reis nu heel anders. Het is een groot verschil dat er geen onderwijs gegeven hoeft te worden en we daar ons niet meer verantwoordelijk voor hoeven te voelen. Het is wel een dubbel gevoel, we hebben ervan genoten, maar het was ook soms pittig. We hoeven hier in ieder geval niet meer over na te denken. De invulling van het ouderschap ziet er heel anders uit.

We hebben nu zeeën van tijd in onze beleving, er is aandacht voor ons partnerschap, de landen en culturen die we tegenkomen en het zeilen. Afgelopen maanden was het natuurlijk een vreemde tijd vanwege Covid-19. Gelukkig vervelen wij ons nooit, is er veel me time en dat vinden we best fijn, altijd iets te doen. De eenvoud en bezig zijn met de basis bevalt ons goed. Ook zijn er veel leuke ontmoetingen en contacten met andere cruisers (anderhalve meter afstand). ‘Bootfamilie’ is altijd aanwezig, overal zijn wel boten of op ‘landwonende’ vrienden/locals die we al hadden of maakten. Na de Corona tijd maken we grotere en langere hikes. Zonder kleine kinderen is dit een groot verschil, je kan gewoon altijd weg. Dit lijkt grotendeels ook op het leven thuis in Nederland als je kinderen het ‘nest’ hebben verlaten.

Voor Pitou hebben we nu veel tijd nodig na 2 jaar cruisen, voor onderhoud aan ons stalen schip en andere zaken. Gelukkig hebben we deze tijd. En dankzij het internet kunnen we regelmatig in contact blijven met onze kinderen en aanhang. Dit is een groot verschil met onze eerste reis en maakt het lang weg zijn een stuk gemakkelijker. Toch is er het gemis van de kinderen op een heel aantal momenten. Door de Corona toestanden hebben we elkaar nu 8 maanden niet gezien, dat is echt te lang. We proberen wel 1 a 2 keer per jaar naar Nederland te gaan en de kinderen komen maar wat graag op vakantie naar ons toe. Zo hebben we ruim 2 weken in Suriname met elkaar doorgebracht. En dan heb je echt quality time met elkaar. Ook wordt er gewerkt vanuit de boot, door Bart Jan die dan toch even iets voor zijn werk moet doen. Martijn heeft tijdens een verblijf bij ons in Las Palmas een plek gehuurd om te werken als ‘digital nomad’, hij had heel snel internet nodig. Dat is het mooie van deze tijd, dat dit op deze manier allemaal kan. Erg leuk om met onze volwassen zonen en aanhang te reizen en te zeilen, soms gecombineerd met hun werk. Ze vinden het heerlijk en wij ook, het zullen de genen zijn.

Op belangrijke momenten er niet zijn voor ze, is soms jammer. Het kopen van een huis of verjaardagen en wat er nog komen gaat, zijn soms life events. Aan de andere kant krijgen ze veel vertrouwen in hun eigen handelen en nemen ze belangrijke beslissingen maar al te goed zelf. Er is natuurlijk wel contact via whatsapp of whatsapp-video bellen.

Martijn en Bart Jan zelf aan het woord

Hoe kijken zij terug op de wereldreis en hoe heeft het hun leven veranderd?

Martijn, nu 30 jaar
“Ik kijk heel goed terug op de wereldreis. Zonder twijfel de beste tijd uit mijn jeugd. Ik vond het van plek naar plek gaan fantastisch, om zoveel te zien en te verkennen. Bijvoorbeeld toen we ’s ochtends vroeg aankwamen in Guatemala, de Rio Dulce op vaarden en we verwelkomd werden door indianen in boomstamkano’s die vis probeerde te verkopen. Dat zal ik nooit vergeten! Twee jaar geleden hebben mijn broertje en ik de Rio Dulce samen bezocht om de plekken te zoeken waar we destijds met de boot zijn geweest, dat was heel bijzonder. Deze reis heeft mij een eeuwigdurend reisvirus gegeven, zo heb ik naast vele verre reizen net een tijd in New York gewoond en dat zal de rest van mijn leven blijven kriebelen, het buitenland lonkt altijd. Tenslotte heb ik op jonge leeftijd al veel culturen leren kennen, Engels leren spreken, een paar woorden Spaans, wat op latere leeftijd ook van pas is gekomen.”

Bart Jan, nu 28 jaar
“De wereldreis was een mooie ervaring. Ik heb aan boord leren lezen en schrijven. Een paar uurtjes per dag les, daarna was je alweer vrij. We hebben veel gevist, gezwommen, gespeeld op de steiger en kinderen uit andere landen leren kennen. Daarnaast hebben wij veel gezien en gedaan. Toen wij in Guatemala de Rio Dulce opvoeren, kwamen lokale vissers met boomstamkano’s langszij. Dat heeft een diepe indruk op mij achtergelaten. Ook Sinterklaas vieren midden op de Oceaan zal ik niet snel vergeten. Hetzelfde geldt voor de mooie onbewoonde eilanden met ongerept natuurschoon. Te veel ervaringen om op te noemen! Op deze manier opgroeien betekent in ieder geval dat het avontuur je altijd blijft trekken.”

En wat is er verder van ze terecht gekomen?

We boffen, want al eerder gezegd is de integratie goed gegaan bij allebei. Ze staan goed in het leven en zijn zelf ook wereldreizigers geworden. Martijn (getrouwd met Nikki) heeft een Msc Business en werkt als productmanager in de technologie. Bart Jan heeft rechten gestudeerd en werkt als advocaat in Amsterdam.

Trouwens, ze hebben beiden nog hun blindedarm 😉

Grappig ook dat wíj uitgezwaaid worden door onze werkende kinderen, in plaats van veel ouders die hun kinderen uitzwaaien voor een grote reis.

Volg de avonturen van Pitou via https://linktr.ee/Pitou
Lees de eerdere verhalen van Pitou hier

Foto’s: Archief Machiel en Liselotte