Achter iedere gouden medaille, wereldtitel en andere topprestatie, staat een coach. De persoon waar een sporter altijd op moet kunnen vertrouwen en mee kan sparren. Bij wereldkampioenen in de 49erFX, Odile van Aanholt & Annette Duetz, is deze persoon coach Kaj Böcker. Hij is inmiddels al bijna 10 jaar vaste coach van het Watersportverbond. In aanloop naar de Olympische Spelen van Parijs volgend jaar, begeleidt hij het duo in deze skiffklasse.

Omslagfoto: Goud op het WK Canada in 2022. Fotograaf: Sailing Energy

“In mei 2013 ben ik begonnen bij het Watersportverbond”, vertelt Kaj. “Dat is echt lang geleden alweer. Bijna een jubileum! Bijzonder om dat nu zo te realiseren, ik voel me namelijk nog jong. Dat ben ik ook nog wel, zeker als coach. Maar toch zit ik straks dus alweer 10 jaar in het vak. In die jaren heb ik veel meegemaakt en gezien. En ook heel veel fouten mogen maken.”

Nieuw en rebels

Kaj begon zijn coach carrière nadat hij zelf op topniveau heeft gezeild. Het is een echte skiff man, zelf zeilde hij in de 29er en de 49er klasse. Destijds nog relatief nieuwe klassen. Omdat er eigenlijk geen faciliteiten waren voor de skiff klassen bij het Watersportverbond, besloot Kaj hier zelf in te duiken. “Dat was mijn eerste drijfveer om te starten met coachen. Ik wilde voor degene die na mij kwamen iets faciliteren wat ik nooit heb gehad, een opleidingsprogramma in de moderne klassen.”

“We waren nieuw en rebels, het Watersportverbond had deze opleiding nog niet. De klassenorganisatie had een programma waarvoor ik in de weekenden aan het werk kon. Op een gegeven moment zag de bond ook in dat ze moesten meegaan met de tijd en in die moderne klassen stappen. Ze hebben de opleiding voor de 420 en 470 gestopt en zijn stapsgewijs overgegaan naar de skiff klassen. Zo ben ik er eigenlijk ook ingerold. Qua timing had ik mazzel dat er op dat moment coaches nodig waren in het vak.”

Door Kajs eigen zeilervaring, wist hij goed hoe de boot werkte. Hij was een van de eersten in Nederland die op een 29er voer. “We moesten alles zelf uitvogelen, lagen ook veel om. Maar door gewoon maar door te gaan, leerde je vanzelf hoe die boot werkte. Hetzelfde zie je nu natuurlijk met de nieuwe foilende klassen. Als je daar net instapt ben je ook veel aan het zwemmen, maar ook dat verandert door de kennis die we nu al hebben.”

Fouten maken om te groeien

Zo begon Kaj als hele jonge coach in een nieuwe klasse. Hij kreeg ruimte om fouten te maken en zichzelf én de klasse naar een hoger niveau te tillen. Als we kijken naar de resultaten die de zeilers in de 49er en 49erFX laten zien, heeft dat goed uitgepakt.

“Terugkijkend sta ik er eigenlijk nog wel eens van versteld hoe weinig ik destijds begeleid ben. Tegelijkertijd kreeg ik veel vertrouwen van het Watersportverbond over het gehele project met mijn eigen visie en de budgetten die hiermee gemoeid zijn. Dat is ook heel veel waard. Jaap Zielhuis was destijds hoofd van de talentontwikkeling, hij heeft mij heel goed geholpen door die verantwoordelijkheden bij mij te laten, maar me wel te steunen en met me te sparren. Ik zou nu wel dingen heel anders hebben gedaan dan toen, maar je leert ook terwijl je doet.”

“Nu na zoveel jaar heb ik veel helderder waarom bepaalde dingen werken en waarom bepaalde dingen juist niet werken. Het is ook niet zo dat je een bepaald draaiboek hebt liggen wat ik nu op ieder moment bij ieder project kan toepassen. Het is altijd weer anders met de kaarten die je op dat moment voor je hebt. Het grote verschil is dat ik nu wel met veel meer overtuiging besluiten maak, ik heb in al die jaren moeten leren wat wel en niet werkt.”

Jonge, maar ervaren, coach

Met zijn 35 jaar, is Kaj qua leeftijd nog een jonge coach, maar dat mag hij niet meer van zichzelf zeggen vindt hij. “Ik heb mezelf heel lang een jonge coach gevonden, dat komt omdat ik al op vroege leeftijd begon. Op een gegeven moment kwam er een moment waarop ik zei: ‘Ik heb nu 7 á 8 jaar ervaring en moet stoppen met zeggen dat ik een jonge coach ben.’ Dat was voor mij wel een omslagpunt. Achteraf had ik wel eerder op een hoger niveau kunnen coachen, als ik minder bescheiden was geweest. Qua skills kon ik het wel, maar het is ook gewoon dat je zelf sterk in je schoenen moet staat en vertrouwen hebt. Er komt best veel op je af, ook qua verantwoordelijkheid. Daar moet je gewoon klaar voor zijn.”

“Het gaat natuurlijk niet om mij”

Coach Kaj Böcker

Dat vertrouwen is in de loop der jaren gegroeid bij de coach, hij is van talentcoach nu voor het eerst coach van een team richting de Olympische Spelen. “Het is voor mij wel goed geweest dat ik zo eigenlijk spelenderwijs kon beginnen in mijn carrière. Door de jaren heen heb ik voor mezelf duidelijker gekregen wat het vak precies inhoudt en waar mijn kansen liggen om de zeilers te helpen. Het mooiste om te realiseren is dat het niet om mij gaat. Ik ben ambitieus, maar je moet leren om dat een plekje te geven en de zeilers voorop te zetten, het gaat namelijk om hen.”

Succesvol programma

In aanloop naar de Spelen in Rio en Tokio draaide het Watersportverbond een succesvol programma in de skiff klasse. De zeilers in deze klasse hadden geen vast team, maar rouleerden continu van stuurvrouw en bemanning. Zo zat er een grote pool talentzeilers die elkaar hielpen op weg naar de Spelen. Kaj begeleidde dit programma en coachte de groep talenten. Het duo Annemiek Bekkering & Annette Duetz kwamen hier beide keren als sterkste team uit en gingen, onder begeleiding van een topsportcoach, naar de Spelen.

“Dat model wat we neerzetten was niet helemaal nieuw”, legt Kaj de werkwijze van dit succesvolle programma uit. “In de Yngling (Spelen van 2008 in China, red.) werden ook de beste zeilers uit een pool gepakt. Dit was een mooi project, alleen het eindresultaat hier was niet optimaal. Ja, ze wonnen een zilveren medaille, maar er konden veel dingen beter. Dus dat model hebben we verder doorontwikkeld. We hebben in de skiff klasse gezegd dat de zeilers vaste teams moesten vergeten en gewoon met elkaar beter worden als geheel team. In de Yngling lag de regie bij de coach, we hebben in de skiff klasse de regie meer bij de sporters gelegd.”

Dat is een visie die Watersportverbond breed wordt gedragen. Kijkend naar nu bijvoorbeeld de interne selecties, ook daar hebben de sporters zelf een groot aandeel in gehad hoe dit ingericht wordt. Lees meer over die interne selectieprocedure in de Zeilwereld Lentespecial 2023.

Kaj benadrukt nog eens waarom het belangrijk is dat hij zichzelf als coach eigenlijk moet wegcijferen: “Wij moeten geen zeilers creëren die achter ons aanlopen. Wij moeten juist de jeugd en de topsporters ondersteunen in hun eigen route. Het is hun droom, wij zijn er alleen maar om ze te helpen naar die droom.”

Door de jaren heen heeft de coach ook veel geleerd over de manier van coachen. “Toen ik begon als coach, ging ik coachen op een manier die ik zelf fijn vond als zeiler. Maar ik ben er wel achter gekomen dat iemand anders dat helemaal geen fijne manier van coachen hoeft te vinden. Dat is wel mijn eerste les geweest in het vak, het gaat niet om mij, maar om de mensen die je coacht. Er zijn helaas nog steeds veel coaches die dat niet begrijpen, maar het is één van de dingen waar ik heilig in geloof. En ja, er zijn natuurlijk meerdere wegen naar Rome, of in dit geval naar Parijs.”

Op naar Parijs

Over Parijs gesproken, nog een jaar, dan mag Kaj, als alles goed gaat, met Odile & Annette naar de Olympische Spelen. Zijn eerste keer als topsportcoach. “De Olympische Spelen vind ik zelf niet heel erg spannend”, geeft Kaj toe. “Ik weet bijna zeker dat ik het ga ervaren als iedere andere wedstrijd. Normaal ben ik ook niet zo onder de indruk van het soort wedstrijd, of het nu een WK, Eurocup of NK is, ik benader ze hetzelfde. Maar goed, je weet nooit zeker hoe je de Spelen tegemoet gaat, dus ik hou wel een soort van slag om de arm.”

“Voor mij blijft in ieder geval het belangrijkste dat ik mijn sporters het beste wil helpen. Nu heeft Annette al Olympische ervaring, dus zij kan ons ook een beetje vertellen hoe haar ervaringen zijn geweest. Maar ze staat er deze keer natuurlijk wel met een nieuwe teamgenoot, en coach, dus dat zal ook weer anders zijn. Voor Odile is het echt nog een wens om naar de Spelen te gaan, voor haar zou het iets heel moois zijn. En natuurlijk dan ook wel spannend als het straks ook lukt.”

Als het lukt inderdaad, ze moeten zich nog wel kwalificeren. “Ze zijn natuurlijk al heel succesvol samen. Odile is bijvoorbeeld nu al twee keer achter elkaar wereldkampioen geworden, één keer samen met Elise de Ruyter en de laatste keer met Annette.” Daarnaast verzekerde het duo zich van zilver op het eerste World Cup evenement dit seizoen in Palma.

‘Het is een beetje zoals daten’

Dat Odile en Annette zo goed presteren, betekent niet dat Kaj niet veel meer hoeft te doen als coach. “Uiteindelijk doe je natuurlijk best veel. Het natuurlijke proces binnen het team gaat wel zijn gang. Het vervolgens vormen van een team is eigenlijk een beetje zoals daten. Je komt net bij elkaar, bent nog verliefd, dus alles is leuk. Je leert elkaar beter kennen en op een gegeven moment ga je tegen dingen aanlopen. Als coach is het mijn taak om hierop vooruit te zien en het team voor te bereiden op bepaalde zaken. Ik denk dus heel erg vooruit en focus me continu op de zaken die wij als team belangrijk vinden.”

Net als in een relatie, is het ook belangrijk dat alles uitgesproken kan worden, geeft Kaj aan. “We zeggen het altijd tegen elkaar als iets niet goed gaat. We waken alle drie voor de waardes die wij belangrijk vinden als team. Zo was Annette in de aanloop naar dit seizoen geblesseerd, dat zit natuurlijk het hele proces alleen maar in de weg. Maar blessures komen nu eenmaal voor in topsport, je komt hier niet onderuit. Het gaat er dan om hoe je hiermee omgaat. Dat zijn mooie voorbeelden waarmee je een team toch weer wat sterker kan maken.”

Dit bericht op Instagram bekijken

Een bericht gedeeld door Odile van Aanholt & Annette Duetz sailing (@annetteodile)

Een blik in het Instagram account van het zeilteam, naast veel zeilen, ook veel gezelligheid als team! Bron: @annetteodile

Alles is bespreekbaar

Wie het team op Instagram volgt, ziet vooral de gezellige beelden voorbijkomen. Samen koffiedrinken, spelletjes spelen tussen en natuurlijk de successen in de wedstrijden. Toch worden er binnen het team wel eens harde woorden gewisseld. “We hebben de afspraak gemaakt dat we altijd eerlijk zijn naar elkaar en zeggen wat we vinden. Die gesprekken zien jullie natuurlijk niet, maar ze zijn er wel. Ik houd als coach ook in de gaten over welke thema’s de dames met elkaar kunnen gaan botsen, daar hebben we het ook over. We bespreken alles, als iemand ergens een kans ziet én als er iets niet goed zit. Alles moet bespreekbaar zijn. Daardoor zijn we ook zo hecht met elkaar en hebben we over het algemeen ook een goede tijd met elkaar, wat jullie dan weer zien op de socials.”

Als coach is Kaj dus vooral aan het observeren en vooruitplannen, naast het managen van het team. Zijn grote taak nu zijn de Olympische Spelen in Parijs volgend jaar. “Ik vind dat zelf dus niet heel erg spannend. Wij hebben helder voor onszelf wat werkt. We hebben het zelf ervaren en de successen gezien. Dat betekent niet dat we nu vasthouden aan diezelfde routine, we blijven ook vernieuwen. Maar we hebben een paar overtuigingen waar we echt heilig in geloven. Ik denk dat dat ons alleen maar meer zelfvertrouwen geeft. Er kunnen straks natuurlijk situaties ontstaan waarin de media of de omgeving veel druk op ons legt, daar moeten we dan mee omgaan. Maar de dames zijn het natuurlijk ook wel gewend om onder veel druk te presteren. Als we dat goed managen, dan moet het wel goed komen.”

Vol vertrouwen het pre-olympisch seizoen in

Zo gaat coach Kaj met vertrouwen het pre-olympisch seizoen in. Een jaar waarin het duo zich moet weten te kwalificeren voor de Spelen. De eerste metingen zijn al geweest. Na de zilveren medaille op het World Cup evenement in Palma, pakten ze afgelopen week op de Semaine Olympique Française in Hyeres op overtuigende wijze goud. Al voor de afsluitende medaille wedstrijd zijn ze verzekerd van de overwinning nadat het duo in alle 14 wedstrijden nooit buiten de top 10 scoorde.

Dit is ook het jaar met het WK in eigen land, een evenement waar heel zeilend Nederland naar uitkijkt. De 49erFX zeilers kunnen zich hier al kwalificeren voor de Olympische Spelen van Parijs 2024.