Harlingen was onlangs het middelpunt van de Tall Ships Race. De indrukwekkende zeilschepen maakten hun weg van Esbjerg, Denemarken, naar Harlingen voor een stopover. Vervolgens zijn ze via Antwerpen weer richting Aalborg, Denemarken aan het racen. Wij spraken met Hein Bartels, kapitein van Eendracht over crew, opstappers en natuurlijk over de race.

“Ik ben inmiddels al 12,5 jaar betrokken bij Stichting Zeilschip Eendracht”, trapt Hein het gesprek af. Hij begon als vrijwilliger, na twee jaar werd hij opperstuurman en de laatste vijf jaar vaart hij volop als kapitein. “Ik heb een contract voor 3 maanden, maar in de praktijk ziet dit er nog wel eens anders uit. De afgelopen twee jaar heb ik in totaal 5 maanden gevaren. Dat is eigenlijk wel veel hoor, als gepensioneerde.”

Het varen is niet vreemd voor Hein, hij zit al 51 jaar aan boord. “Ik heb de Zeevaartschool Terschelling gedaan en ben na 14 jaar koopvaardij jaren, loods in Rijnmond geworden.” Via deze weg is hij ook in aanraking gekomen met Eendracht. “Voor mijn rangen moest ik altijd terug naar de Zeevaartschool op het eiland. Ik logeerde dan altijd bij dezelfde familie, wat goede vrienden zijn geworden. De man des huizes werd na zijn pensioen directeur van Stichting Zeilschip Eendracht. Toen ik kort daarop met pension ging, ben ik via hem vrijwillige stuurman geworden.”

Eendracht voelt als thuiskomen

De vaste crew van het zeilschip is niet groot, maar de flexibele schil met vrijwilligers en natuurlijk de vele opstappers telt honderden mensen. “We hebben zo’n 300 vrijwilligers rondlopen, plus nog eens een paar duizend opstappers per jaar. Onder de vaste crew zitten drie bootslieden, twee vaste machinisten, drie schippers, twee koks en een vaste stuurman. Deze wisselen elkaar af. Die vaste krachten houden, samen met de vrijwilligers, de Eendracht draaiende. Samen zorgen we voor het onderhoud en doen we de vaste werkzaamheden.”

“Het is een fijne groep en iedereen vult elkaar goed aan. Het is niet zo hiërarchisch, dat maakt het wel heel leuk. Natuurlijk zijn er wel situaties dat je meer leidinggevend moet zijn als bijvoorbeeld kapitein en een final call moet maken, maar de groep is vrij horizontaal. Het is ook heel leuk als je aan boord komt dat iedereen echt blij is je weer te zien, en dat geldt andersom ook. Het voelt echt als thuiskomen, een warm bad wanneer je weer aan boord komt.”

Slimme zet

De kapitein maakt het uiteindelijke besluit aan boord, maar de hiërarchie is sprekend voor de crew van Eendracht. “Toen we van Esbjerg naar Harlingen onderweg waren, hadden we wel een aantal moeilijke besluiten te maken. De weersvoorspellingen lezend, kwam iemand met een voorstel. De schipper, stuurman en bootslieden komen dan samen tot een besluit.”

“Zo zijn wij als enige A-klasse boot op een lang rak halverwege overstag gegaan om in de Noord op zoek te gaan naar het laatste restje wind. Die weersvoorspellingen halen wij via internet binnen. Het bleek een hele slimme zet, nadat de wind wegviel kwam hij later terug vanuit een andere richting. En dat was in ons voordeel, wij konden halve wind het tweede waypoint bezeilen. Ik stel zo’n manoeuvre voor, iedereen is hier gelukkig in meegegaan.”

Zeilschip Eendracht

Het schip is bijna 60 meter lang en 13 meter breed. Het behoort tot de zogeheten A-klasse zeilschepen, de grootste zeilschepen van de wereld. Het is een driemastschoener, en met haar 606 registerton is zij één van de grootste zeegaande zeilschepen van de Benelux. Het zeilschip heeft een totaal zeiloppervlak van 1033 m².

De Eendracht is gebouwd om met onervaren (jonge) mensen de zee op te gaan. Vandaar dat veiligheid voorop staat. Zo hoeft er bijvoorbeeld niet in de masten geklommen te worden. Alle zeilhandelingen vinden plaats vanaf het dek. Hierdoor kan iedereen mee en ook leren zeilen.

‘Trainen’ met opstappers

Waar de meeste zeilers wekenlang samen trainen voor grote wedstrijden, werkt dit bij Tall Ships anders. “Je kunt niet echt trainen, je hebt namelijk veel opstappers die meevaren. Zij komen pas een dag voor de race start aan boord. Natuurlijk heb je wel je vaste crew waar je vooraf afspraken mee maakt wie welke wacht loopt en de bootslieden bedenken met welke zeilen je gaat varen. De opstappers krijgen op de dag van aankomst een instructie in de haven over het schip. Zo leren we ze bijvoorbeeld hoe ze de lieren moeten aanslaan, dat zijn dingen die je niet nog wilt doen als je al richting de start vaart.”

In een race zoals de Tall Ships Race is er altijd een Sail Out vanuit de haven. Vervolgens heeft de crew nog een paar uur voor de start, dat is het moment dat er getraind wordt op het water. “Je maakt hier wat slagen en oefent zo de verschillende manoeuvres. Iedereen krijgt vaste posities aan boord, zo leert iedereen deze positie goed kennen wat natuurlijk voordelig is in de loop van de race.”

Dat is anders dan ‘normale’ opstappers vertelt Hein. “We laten opstappers normaal altijd wisselen van positie zodat ze alles leren kennen. Maar in een race gaan we wel wat over onze limieten heen, je wilt tenslotte wel winnen. Veiligheid staat daarbij altijd voorop hoor! Maar dan is het niet handig wanneer je continu van positie wisselt.”

De mastbijbel

Met zoveel vrijwilligers, heeft Eendracht een uitgebreide handleiding die ‘Voor de Mast’ heet. “We noemen dit onze bijbel. Hierin staat precies beschreven welke procedures je volgt voor welk lijntje aan de mast. Het is voor onze vrijwilligers belangrijk dat ze die kennen, dat maakt het op het water een stuk makkelijker.”

Met Hein als kapitein werd Eendracht tweede in hun klasse A. “De Eendracht valt niet vaak in de prijzen, dat we op het podium stonden was wel even geleden. Ben daarom ook best wel trots op het resultaat. We hebben samen een aantal goede beslissingen gemaakt op zee, dat heeft zich uitbetaald.”

Eendracht won ook een prijs voor ‘beste crew in de crewparade’. Zo keert de bemanning met twee prijzen terug naar Rotterdam, een supermooi resultaat.

Tall Ships Races

De Tall Ships Races vinden dit jaar plaats van 7 jul tot en met 7 augustus. In een maand varen de indrukwekkende schepen van Esbjerg naar Harlingen en via Antwerpen gaan ze terug naar Denemarken voor de finish in Aalborg. Stichting Zeilschip Eendracht maakt in de zomer ook goede doelen reizen met onder andere jongeren met kanker en de Voedselbank. Lijkt het je leuk om ook een keer aan boord van Eendracht te stappen voor een race of een zeiltocht. Klik dan hier en wie weet is Hein straks jouw kapitein op een Tall Ship!