‘Werken op een ander niveau’

Dit mooie artikel is afkomstig uit Jachtbouw Nederland. Het vakblad voor de Nederlandse Jachtbouw Industrie. Met uitdrukkelijke toestemming heeft Zeilwereld dit artikel mogen plaatsen.
Tekst en foto’s: Laurens van Zijp

Pim van den Brink, eigenaar van Kolibri Jachtbouw in Stompwijk, heeft de afgelopen periode een Class Globe 5.80 gebouwd. In hout, geheel volgens de klassenregels, en in opdracht van een klant uit Frankrijk. Ook levert zijn werf CNC gefreesde bouwpakketten voor de doe-het-zelver.

De Class Globe 5.80 verdient eerst wat uitleg. De Australiër Don McIntyre, zeezeiler en avonturier, is initiator van de klasse. Zijn plan: een compacte, zeegaande zeilboot in hout die door doe-het-zelvers kan worden gebouwd. Een strikte eenheidsklasse, die betaalbaar moet blijven. De Poolse Setka-klasse stond model. Deze boot meet 5 meter en is een ontwerp van de Poolse ontwerper Janusz Maderski (www.maderski.pl). In 2012 maakten twee van deze Setka’s de Atlantische oversteek. Vier jaar later, in 2016, werd opnieuw een oversteek georganiseerd.

Don McIntyre kreeg mondiale bekendheid als organisator van de jubileum-Golden Globe 2018/’19. Als herdenking van het feit dat in 1968 de allereerste non-stop solo race rond de wereld van start ging.

Eenheidsklasse

De Class Globe 5.80 is ook getekend door Maderski. Het ontwerp is een knikspant, een bewust gekozen constructie om zelfbouw te vergemakkelijken. De lengtemaat is bepaald om transport in een container mogelijk te maken. Of het van goed zeemanschap getuigt om met een dergelijk klein vaartuig op volle zee te gaan zeilen, is een andere discussie. Het kan in elk geval, zo is bewezen. En er blijkt wereldwijd belangstelling voor te bestaan.

Geïnteresseerden kunnen voor 300 euro bouwtekeningen bestellen bij Maderski. “Dat zijn nog handgemaakte tekeningen waarmee je zelf de onderdelen moet aftekenen en uitzagen”, vertelt Van den Brink, “gelukkig heeft McIntyre de stap gezet om een CNC-pakket te laten ontwerpen. Het Amerikaanse bureau B&B Yacht Design heeft dat ontwikkeld en daarmee zijn alle benodigde onderdelen nauwkeurig uit te frezen.”

Reden voor McIntyre om in diverse landen agenten aan te wijzen, die dergelijke pakketten kunnen leveren. In ons land is dat Kolibri Jachtbouw. Een logische keuze; de werf is immers specialist in houtbouw en zeiljachten in de kleinere maat.

• 

• 

Werfbouw

Kolibri Jachtbouw heeft al een paar Globe 5.80 pakketten geleverd, en kreeg onverwacht ook een order om er zelf een te bouwen voor een klant in Frankrijk. Van Den Brink: “Dat was pakket twee en ik had er eerlijk gezegd niet op gerekend. Ik moest eerst een calculatie maken voor de bouw van een romp, een casco en een compleet jacht. Het laatste leek een lastig punt vanwege alle CE-eisen. Maar omdat de Class Globe 5.80 als wedstrijdjacht wordt gezien, gelden de CE-eisen niet. Niettemin kon ik nog niet overzien wat een compleet afgebouwd jacht zou moeten kosten; dus dat heb ik op basis van nacalculatie berekend.”

Naar eigen inzicht het jacht afmonteren is niet toegestaan; alles moet volgens de klassenregels worden gedaan. Natuurlijk omwille van de eenheid, en daarom moet een aantal onderdelen, zoals de zeilen en beslag, bij McIntyre worden besteld. Het grootzeil meet 12,5 vierkante meter en de fok is 6,6 vierkante meter groot. Het grootzeil is flink uitgebouwd, om nog bovenin druk te houden, en is voorzien van drie riffen. De mast heeft gepijlde zalings en bakstagen. De voorgeschreven kiel steekt 1,40 meter en heeft een ballastgewicht van 220 kilo.

Bouwen moet strikt volgens de klassenregels

Zwaar roerbeslag

“De puttings, het roer- en voorstevenbeslag van roestvrijstaal moet je ook via McIntyre bestellen”, vertelt Pim van den Brink, “het is alleen wel over-gedimensioneerd en zwaar. Zeker het roerbeslag zou op een platbodem niet misstaan. Het onderste roerbeslag zit onderwater op een scheg. En die scheg moet volgens de voorschriften geheel van kunststof zijn.”

Van den Brink verbaast zich erover: “Ikzelf had liever een massief houten kern gezien, bekleed met kunststof.” Als professioneel botenbouwer is hij gewend om de rondspant Kolibri’s sterk, licht en vooral verfijnd te bouwen. Nu wordt hij geconfronteerd met constructies die op zelfbouw zijn afgestemd. “Alsof je op klompen loopt, terwijl je Nikes in de gang staan”, zegt hij met een glimlach. “maar ik ben het aan mijn stand verplicht om alles perfect uit te voeren.”

“Neem bijvoorbeeld de schotten”, licht hij toe, “die hebben latten rondom van 5 x 2 cm, en overal waar die bij elkaar komen zitten er schetsplaatjes
(verbindingsplaatjes) van multiplex op bevestigd. Om dat alles mooi aan te laten sluiten op de romp, moet je het zwei (met schuinte) schaven. Dat had eenvoudiger gekund; het is nu vrij bewerkelijk. Het is echt op een ander niveau werken voor mij.”

Tegelijkertijd waardeert Van den Brink het sympathieke initiatief van de Class Globe 5.80 om wereldwijd zeilers weer enthousiast te krijgen voor zelfbouw in hout. Zoals dat in jaren ’60 en ’70 populair was met onder meer de Kolibri’s en Waarschepen. Er zijn nu naar schatting zo’n 150 tekeningen van de Class Globe 5.80 besteld.

• 

• 

Drie opties

Wie een bouwpakket bij Kolibri bestelt, heeft de keuze uit drie materiaalopties: Okoumé, Bruynzeel hechthout en mahonie. Van den Brink: “De ontwerper heeft bepaald dat het okoumé van 10 mm bekleed moet worden met 1 kilo glasvezel per vierkante meter; en bij 9 mm moet er 1.200 gram glasvezel per vierkante meter op. Mahonie is een sterkere houtsoort en daarvoor geldt 200 grams/m2. Daarom is mahonie de beste keuze, ook al is het iets duurder materiaal. Je bent immers veel minder kwijt aan het benodigde glasvezel.”

Zolang het dek er nog niet op zat, kon Van den Brink nog makkelijk in de
romp werken en hij heeft die -letterlijke- bewegingsvrijheid aangegrepen om alvast interieurdelen te maken, die niet op de tekeningen staan, zoals een keukenblokje. Als bouwer moest hij trouwens een blog bijhouden, waarin alle bouwfasen in beeld komen. Die zijn voorzien van commentaar in het Engels, dat door de Franse klant tevens in het Frans is vertaald.
Zo is de start van de bouw te zien: het bouwframe wordt ondersteboven neergezet, waaroverheen kimlatten en stringers worden aangebracht. Daarna zijn de schotten en spanten geplaatst, zwei geschaafd uiteraard.

Van den Brinks bouwblog is een waardevolle bron vol praktische informatie voor andere, dikwijls minder ervaren zelfbouwers. De Class Globe 5.80 moest voor de zomer in de vaart zijn, al speelde Covid-19 ook hier alle planning parten. Proefvaarten met een in Polen gebouwd prototype werden keer op keer uitgesteld. De kans is wel groot dat Van den Brink inmiddels een tweede order heeft gekregen voor een nieuwe Class Globe 5.80.

Technische specificaties Class Globe 5.80

Lengte over alles: 5,80 m.
Lengte romp: 5,70 m.
Breedte: 2,27 m.
Diepgang: 1,40 m.
Gewicht: 700 kg.
Kielballast: 220 kg
Grootzeil: 12,5 m2
Fok: 6,6 m2.
Stormfok: 1,60 m2
Gennaker: 25 m2
www.classglobe580.com

Het Kolibri-procedé: gevormd hout

De Kolibri-werf heeft naam gemaakt met waterdichte ronde rompen van gevormd hout. Die rompen bestaan uit een laminaat van lagen edelfineer en tweecomponenten kunstharslijmen. Dit geheel wordt onder hoge druk tot een vormvaste romp geperst. Het gewicht van deze huid is bij gelijke sterkte ongeveer de helft van polyester. Bij latere Kolibri modellen, de 950 en de 1100, is soms in dit laminaat aramideweefsel (kevlar of twaron) mee ge-perst. Hierdoor werd de weerstand tegen puntbelasting verhoogd met de factor 3,5. Het procedé werd ontwikkeld door Antoon van den Brink (1904-1987). Hij had in de oorlog kennisgemaakt met een tekenaar van Fokker die in Stompwijk onderdoken zat. Die vertelde hem over de bouw van vliegtuigonderdelen: tweezijdig gebogen en gevormd met dunne lagen, kruiselings verlijmd fineer.

In de oorlog kreeg Antoon ook een afgeworpen brandstoftank van een geallieerd vliegtuig in handen. Inspectie leerde dat deze tank ook was opgebouwd uit fineerlagen. Het sterkte hem in zijn idee dat er zo ook bootrompen gebouwd konden worden. Dat bleek; Van den Brink’s Jeugdboot, ook wel ‘Pluis’ genoemd, werd in 1949 als klasse erkend en dit ontwerp had al zo’n gevormde romp. Het in 1964 geïntroduceerde Kolibri 560 kajuitzeiljacht werd een ander succesnummer. Daarvan bracht de werf in 2015 een moderne variant uit, de 6.5.

Lees ook

• Tjerk Hutting al 40 jaar bevlogen jachtbouwer
• Class Globe 5.80: ook jij kunt solo rond de wereld!challenge/

Met dank aan Kolibri Jachtbouw, Laurens van Zijp en Jachtbouw Nederland!
Beeld: Kolibri Jachtbouw, en Laurens van Zijp