Wie heeft de afgelopen editie van The Ocean Race echt goed gevolgd? Om me heen hoor ik van veel zeilers dat ze er helemaal niet zo veel mee bezig waren als andere jaren. Ook ik was veel minder bezig met de race om de wereld.

Natuurlijk volgde ik de Nederlanders, het is tenslotte ook onderdeel van mijn werk. Maar buiten dat vond ik het allemaal een stuk minder spannend. Dit hoorde ik van veel mensen, waaronder Roy Heiner. Tijdens de race sprak ik hem al eens, toen volgde ook hij met name de Nederlandse zeilers. En dan natuurlijk ‘zijn’ zeilers, de mannen en vrouwen die eerder bij hem een opleiding volgden in het Team Heiner Talents programma.

Lees ook: “Roy Heiner: ‘Ik weet precies hoe ze reageren in situaties'”

Jonge mensen verliezen hun droom

Hij benadert me na de race omdat hij zich zorgen maakt. “Vanuit een Nederlands perspectief gaan veel jonge mensen de droom verliezen om überhaupt te zeilen: ‘meedoen op het hoogste niveau is toch niet haalbaar’, denken ze straks.”

Ik vind het nogal wat dat Roy Heiner zich zorgen maakt, dus we maken een afspraak om hier verder over te praten. Allereerst ben ik benieuwd in hoeverre hij de race heeft gevolgd. De laatste keer dat ik hem sprak zaten we nog in één van de eerste etappes van The Ocean Race, toen pakten we de tracker er nog een paar keer bij om te kijken hoe de boten erbij lagen.

“Zeker de VO65s heb ik gevolgd”, vertelt hij. Hierbij zat onder andere het Nederlandse Team JAJO, dat grotendeels uit zeilers bestond uit de Team Heiner Talents opleiding. Ook zijn eigen zoon, Nicholas voer de laatste twee etappes mee met Team JAJO. Andere Talents zeilden in het winnende WindWhisper Racing Team en op de Oostenrijkse boot.  

“Maar ook Rosalin in de IMOCA volgde ik. Je bent toch wel benieuwd wat haar allemaal overkomt tijdens de race. Ik vond de beelden van die boten ook heel gaaf om te zien. Hoewel ik het ook wel wat raar vond, de zeilers zaten de hele tijd binnen. Ik raakte soms zelfs geïrriteerd omdat ze altijd maar aan lijzijde zaten. De beelden van buiten waren heel gaaf, maar van binnen leek het heel plastisch varen ofzo.”

Waar zijn de uitgedroogde handen?

Iets wat ik al van veel mensen hoorde, en zelf ook wel miste, waren de beelden van bijvoorbeeld kapotte handen. Roy reageert daarop: “Het heroïsche is een beetje weg hè. Je ziet allemaal blanke zeilers, geen bruinverbrande huiden, geen uitgedroogde gezichten en handen. Het visuele uitdagende karakter is daardoor een beetje weg.”

We hebben het hier dus over de beelden vanaf de IMOCA’s. “Het heeft mij verbaasd dat ze allemaal zo dicht bij elkaar bleven, meer dan normaal. Ik denk dat dit mede te maken heeft met het feit dat de menselijke maat weg is. Het is de computer die stuurt. Je vaart de boot veel meer op het ontwerp en je trapt af en toe op de rem als het te gek wordt.”

“Het heroïsche is een beetje weg”

Roy Heiner

“Vroeger, als je niet hard genoeg aan het zeilen was, zou je 5 mijl verloren zijn omdat de zeilers aan dek moe werden bijvoorbeeld. Nu zijn het de stuurautomaat en computer die meer zeilen, beiden worden niet moe en kennen geen angst, hierdoor bleven de boten veel dichter bij hun theoretische snelheid. Voor mij komt er dan de vraag waarom er nog mensen aan boord zitten. De IMOCA is ook helemaal niet gebouwd om fully crewed mee rond de wereld te zeilen. Het is overigens nog steeds een waanzinnige boot om solo in de Vendée Globe met de wind mee te varen. Maar ik denk niet dat dit de toekomst is van bemand oceaan zeilen.”

Bemand oceaan zeilen houdt op

Dan spreekt Roy zijn echte zorgen uit: “Het baart me zorgen waar The Ocean Race nu naartoe gaat. Als nieuwe eigenaar willen ze een race organiseren met het liefst meer dan zeven boten. Hun visie is daardoor meer welke boten in staat zijn dit te realiseren. Ik vraag me nu oprecht af of ze het menselijk belang in de boot keuze belangrijk vinden.”

“Voor de combinatie van IMOCA 60 en VO65 met een cyclus van 4 jaar gecombineerd met COVID-19, duurzaamheid, uitdagingen en zakelijke prioriteiten, waren jammer genoeg geen sponsoren te vinden. Hierdoor bleven alleen één nieuwe en twee bestaande IMOCA-campagnes over. Gevolg was een bemand concept op een single handed boot. De twee werelden komen op deze manier heel dicht bij elkaar. Er zitten namelijk slechts vier mensen aan boord, dus zijn er minder kansen voor jonge zeilers om aan boord te komen. Door het wacht systeem is samenwerken ook meer een spel tussen twee zeilers die actief zijn.”

Daar ziet Roy de nodige uitdagingen kijkend naar de toekomst van oceaan zeilen. “Het element van samenwerken tussen 10 of meer zeilers, zoals je dat op de VO65 ziet, valt helemaal weg. Hierdoor wordt de top van het oceaan zeilen heel beperkt in aantallen en is het verre van vanzelfsprekend dat goeie jonge zeilers een kans krijgen om hun kwaliteiten te tonen. Je tuigt iets op voor eigenlijk heel weinig mensen.”

Top wordt kleiner

Die uitdaging ziet hij niet alleen voor The Ocean Race, ook in de America’s Cup is de laatste edities een terugloop aan aantal zeilers te zien. “De top wordt kleiner en kleiner, we zien minder deelnemers én minder zeilers aan boord, dus minder ambassadeurs voor onze sport, en minder voorbeelden voor jonge zeilers om dromen aan te wakkeren.”

“Hoe krijgen wij het als sport dan voor elkaar om met alle afleidingen en opties die jonge zeilers hebben hun zeilersdroom te stimuleren. Ziet de jonge zeiler nog de weg daarnaartoe en hebben ze de kans om daar überhaupt tussen te komen? Ik ben bezorgd over deze dromen. Als jonge zeiler kun je dan al snel denken dat het toch niet haalbaar is en ga je het überhaupt niet meer proberen.”

“De uitdaging is ook nog dat we steeds meer gaan foilen. Zowel in de America’s Cup als in The Ocean Race wordt nu en straks volledig gefoild. Als je daar al geen ervaring mee hebt, dan ga je als zeiler sowieso niet meekomen. Foilen is erg gaaf, maar vraagt wel een andere mindset, is niet goedkoop en het is ver verwijderd van het referentiekader van de gemiddelde boot eigenaar. Het resultaat is dat men het niet meer begrijpt.”

Dat de sport verandert, vindt Roy overigens logisch. “Dat is ook een algemene tendens natuurlijk. Het leven is continu een proces van ontwikkeling, het is verstandig om daarin mee te gaan. Maar de vaart waarmee de zeilsport zich nu ontwikkelt, dat gaat misschien te snel, met het gevaar dat je de achterban verliest. Als je kijkt naar voetbal is de grootste verandering de doeltechnologie geweest. Daar hoef je niet anders om te voetballen. De bal blijft rond, van jong tot prof.  Maar in onze sport moet je nu compleet andere skills hebben vergeleken met enkele jaren geleden. Dit is niet erg, maar het kost wel tijd.”

“De Formule 1 is voor mij ook een mooi voorbeeld. Je begint daar als jonge sporter in de go karts. Je zit in een voertuig op vier wielen waarmee je over het asfalt door bochten heen moet manoeuvreren. Het volgende niveau is een andere auto, maar de wielen blijven rond. In onze sport is dit anders, je moet kunnen dansen, rennen en vliegen op hoog niveau. Wij maken het voor onze jeugdige zeilers ook niet makkelijk om door te gaan.”

Focus verleggen

De zorgen over Nederlandse deelname aan de Ocean Race zijn groot, maar wat kunnen we dan precies doen om die zorgen kleiner te maken vraag ik me af. Roy heeft hier ook niet een antwoord op, maar doet toch een poging. “Als je naar de toekomst kijkt van presteren op topniveau in The Ocean Race, dan moeten we ons misschien meer gaan focussen op het short handed zeilen in plaats van bemand zeilen. Zelfredzaamheid en zeemanschap worden hiermee belangrijker, dat moeten opleidingsinstanties en jachtclubs zich gaan beseffen.”

“Ook wij in onze opleiding moeten hiernaar gaan kijken. Bij Team Heiner leiden we jonge mensen op om als oceaanzeilers op topniveau actief te kunnen zijn waarin onderling samenwerken noodzakelijk is. Als je mee wilt gaan in de tendens van nu, dan moet je mensen opleiden tot single handed zeiler, en dat is een compleet andere opleiding.”

“Ik vraag me wel af of Nederlanders daar wel geschikt voor zijn. Wij zijn namelijk geen einzelgängers, wij hebben meer een cultuur van het samenwerken. Het merendeel van de single handed boten ligt in Frankrijk. Als je het goed wil doen, moet je op de Franse manier verder. Wat wij in onze genen weten over The Ocean Race, dat kunnen we bijna overboord gooien.”

Emotioneel probleem

“Kijk, rationeel weet ik wel wat we moeten doen. De bestaande Talents opleiding is voor 75% niet meer actueel. Dus je zou kunnen zeggen stop ermee. Emotioneel heb ik daar een probleem mee, je ontneemt kansen. Het doet me pijn om bij jonge mensen kansen te ontnemen. Ik vraag mij af of men wel beseft dat, door de toekomstige focus op de IMOCA 60 in The Ocean Race, dromen en kansen worden afgepakt van jonge zeilers.”

“Ik maak mij ook zorgen dat door de inzet van het bestaande IMOCA’s concept er ook ongewenst ongelijkheid ontstaat in de IMOCA-klasse. De groep boten die The Ocean Race ziet als trainingswedstrijden voor de Vendée Globe krijgt meer praktijkervaring. Dat gaat zorgen voor een tweedeling in prestatieniveau in die race.”

Ambassadeurs voor de sport zijn nodig

“Als Ocean Race heb je de verantwoordelijkheid om na te denken over de toekomst van onze sport. Over de investeringen om de wedstrijd te kunnen houden, ontwikkelingen, over de relevantie, kansen voor zeilers, de business case, de tijd waarin we leven, de vraag van sponsoren, over zeil ambassadeurs en achterban, over klassen in hun waarde laten, over een duurzaam concept. En hoe sneller we boten ontwikkelen, hoe trager we zijn in concept ontwikkeling.”

“Of word ik een oude cynische zeiler?”

Roy Heiner

Roy denkt hardop na over mogelijke concepten voor The Ocean Race. “Eén keer in de vier jaar met 10 stopovers of ieder jaar met vier stopovers? Een nieuw te bouwen boot met vier zeilers of eenheidsklasse met 10 zeilers? Een business case om de vier jaar met start-sport-stop of continu actie? Korte termijn denken of langere termijn betrokkenheid? Minder of meer ambassadeurs? En het snelheidsverschil… Of word ik een oude cynische zeiler?”

Het relaas van Roy zet me aan het denken. Zelf heb ik nooit een serieuze ambitie gehad om de wereld rond te zeilen op hoog niveau, maar natuurlijk heb ik hier als zeiler echt wel eens over nagedacht. Het is alleen bij mij nooit tot een echte droom gekomen. Het beangstigt mij ook dat het zeilen zo snel veranderd, met alle gevolgen van dien.

Roy zegt het al, we hebben meer ambassadeurs nodig in onze mooie sport. Alleen een Rosalin Kuiper is niet genoeg om meer mensen te laten dromen. Laten we al die topzeilers weer wat meer op een voetstuk plaatsen en jonge mensen hun dromen teruggeven.

Omslagfoto: Francesca Clapcich aan boord van 11th Hour Racing Team tijdens etappe zes van The Ocean Race 2023
Credits: Pierre Bouras / 11th Hour Racing Team

Reageren toekomst oceaan zeilen

Wij horen graag jouw mening over The Ocean Race en de toekomst van het oceaan zeilen. Reageer onder dit bericht, of stuur ons een mail: redactie@zeilwereld.nl.

Wil je meer van dit soort berichten lezen? Meld je dan aan op onze nieuwsbrief!